Het trieste nieuws bereikte ons vandaag dat Lys Assia, die in 1956 het allereerste Eurovisiesongfestival won voor Zwitserland met Refrain, overleden is. Assia werd 94 jaar oud. De kranige dame was al een tijdje op de sukkel met haar gezondheid, maar bleef de laatste jaren geregeld in het openbaar en in de pers verschijnen. Een terugblik op haar rijk gevulde leven.

Sie war die Grande Dame des Eurovision Song Contest! Lys Assia stirbt im Alter von 94 Jahren. 1956 gewann sie mit «Refrain» den ersten Grand Prix Eurovision de la Chanson und holte damit den Sieg für die Schweiz. #RIP #LysAssia @LysAssia #Eurovision #ESC #Schweiz #Switzerland pic.twitter.com/D1fgGItoAk

— SRF ESC (@srfesc) March 24, 2018

Lys Assia werd geboren in Lenzburg op 3 maart 1924 als Rosa Mina Schärer. Als jongste dochter uit een gewoon arbeidersgezin waagt ze haar kans aan het conservatorium. Later gaat ze in Zürich naar de kunstacademie en krijgt ze er een opleiding in dans, zang en kunst. Aanvankelijk lijkt een carrière als balletdanseres voor Lys weggelegd, maar tijdens verschillende tournees en in een plaatselijke zangwedstrijd ontdekte men al gauw dat het jonge meisje een aardig stukje kon zingen. Haar eerste stapjes in de showbizzwereld zet ze in 1942, wanneer ze als Zwitserse verkozen raakt tot Miss Frankrijk. Dat staat althans te lezen in heel wat biografieën die we terug vinden van de overleden zangeres.

Oh Mein Papa

In 1946 debuteert ze op de muziekmarkt met Weissen Hochzeitskutsche. Icoon Josephine Baker hoort Assia’s stem en haalt haar naar Parijs. Baker noemt haar ‘De nieuwste vedette van heel Zwitserland’. Na maanden van hard werken en een optreden voor de Britse koningin Elizabeth ll  (van wie ze trouwens een kleine, gouden koets cadeau krijgt) bereikt ze in 1950 wereldfaam door het nummer Oh Mein Papa te coveren en uit te brengen. Het nummer is later nog door verschillende anderen uitgebracht. Ze zingt het destijds voor haar terminaal zieke vader.

Dankzij haar grote succes mag ze in 1956 haar land Zwitserland vertegenwoordigen op het allereerste Eurovisiesongfestival met het nummer Refrain én met het nummer Das Alte Karusell. Toen mocht elke artiest nog twee nummers zingen. Die bewuste avond in Lugano werd enkel de winnares bekend gemaakt: Lys Assia met Refrain. Lys raakt nog meer bekend in heel Europa en keert de twee daarop volgende jaren terug naar het Songfestivalpodium. Met L’enfant Que J’étais bereikte ze de voorlaatste plaats, terwijl ze in 1958 met Giorgio tweede wordt. Volgens Lys zelf won ze toen nét niet omdat de tekst van haar nummer voor die tijd eerder controversieel was. Het songfestival zou later de rode draad worden doorheen de verdere carrière van de zangeres.

Tot het begin van de jaren 60 was ze vooral een grote ster in Duitstalig Europa en weet ze daar de hits aan elkaar te rijgen. In die periode ontmoet ze andere grootheden zoals Marlene Dietrich, en Zarah Leander. Ze mag zelfs optreden voor de toenmalige koning van Egypte Faruk en de Argentijnse presidentsvrouw Evita Perón.

Comeback flopt 

Op het hoogtepunt van haar carrière heeft Assia er plots genoeg van en trekt ze zich zo goed als volledig terug uit de showbizzwereld.  Ze is dan net voor de tweede maal getrouwd. Lys Assia zou uiteraard Lys Assia niet geweest zijn mocht ze geen comeback hebben willen maken. In 1970 wil ze weer schitteren, maar haar poging flopt waardoor ze voor een groot deel van haar leven onder de radar blijft. Tot in 2001. Assia, dan 75 jaar oud, neemt een gloednieuw album op waarop ze oude nummers in een nieuw jasje steekt, maar ze zingt ook nieuwe nummers. Het album slaat aan en haar carrière is weer vertrokken. In 2002 staat ze na een afwezigheid van meer dan 20 jaar weer op een groot podium. Haar fans zijn haar duidelijk niet vergeten.

Ook de European Broadcasting Union (EBU) is de zangeres niet vergeten, en Lys wordt in 2005 uitgenodigd als eregast tijdens de grote jubileumshow ter ere van 50 jaar Songfestival in Kopenhagen. Lys playbackt er Refrain. In 1985 was Lys overigens ook al uitgenodigd als eregaste tijdens het dertigste Songfestival in Göteborg, maar daar beperkte haar optreden zich tot een eervolle vermelding door presentatrice Lil Lindfors en een ovatie van het aanwezige publiek. In 2003 organiseert het festival een live-verbinding voor een nostalgische interventie van haar vanuit Cyprus. ‘It was fun, I won’, antwoordt ze kort maar gevat, als presentatoren Marie N. en Renars Kaupers haar vragen naar haar herinneringen aan 1956.

In 2006 is ze eregaste tijdens de nationale voorronde van Duitsland.

Te dik

In 2007 krijgt ze de smaak van liedjeswedstrijden weer te pakken. Samen met ene Beatrice Egli neemt ze deel aan het populaire programma Grand Prix der Volksmusik. Assia en Egli belandden ergens onderaan het scorebord, volgens Lys de schuld van een ‘te dikke’ Beatrice. Egli zal later een bekende ster worden, maar Lys Assia lust haar nog steeds rauw. Ze haalt meermaals naar haar uit in de media. In 2008 duikt ze weer op bij het Songfestival. In Servië slaat ze tijdens de tweede halve finale een babbeltje met de presentatoren. Ze begaat er een serieuze flater door te zeggen dat ze blij is in ‘Bulgarije’ te zijn, terwijl ze Belgrado bedoelde. In dat jaar brengt ze ook haar laatste plaat uit, Refrains Des Lebens.

Terugkeer naar Songfestival in de maak

Na het slechte Songfestivalresultaat van Zwitserland in 2010 oppert de kranige dame dat zij haar land opnieuw zou kunnen laten scoren. Twee jaar later zet ze haar woorden kracht bij door deel te nemen aan de Zwitserse voorronde. Met C’était ma vie, van de hand van oercomponist Ralph Siegel, haalt ze de televisiefinale. Heel wat Songfestivalfans zien Lys als de grote favoriete om naar het festival te gaan. Haar populariteit is in haar thuisland echter aan de lage kant en ze eindigt pas achteraan. Lys is ontzet en moet afgevoerd worden naar het ziekenhuis. Ze noemt het festival een ‘Tonk Tonk Festival’ dat niet meer rond muziek draait.

Een jaar later stuurt ze opnieuw een nummer in voor de nationale voorronde. Ralph Siegel en Lys laten zich van hun meest moderne kant zien en nemen het hiphopnummer All In Your Head op. Siegel sleurt er zelfs een onbekende rapgroep bij, New Jack. Om stemmen te winnen opent ze een account op Facebook en Twitter. Deze keer haalt ze de televisiefinale niet, en weer is Lys razend, deze keer vooral op Zwitserse omroep SRF. Maandenlang gaat het gerucht dat ze met All In Your Head San Marino zal vertegenwoordigen. Dit blijkt uiteindelijk een kwakkel te zijn, maar Assia buit het toch uit. Het nummer zal uiteindelijk haar allerlaatste single worden.

Ze probeert het daarna niet meer, al bleef het haar laatste droom. Toch kan ze de liedjeswedstrijd nooit loslaten. Ze nodigde zich te pas en te onpas zelf uit als eregaste en doet er alles aan om in beeld te komen. In mei 2013 staat overal te lezen dat ze niet naar Malmö kan afzakken omdat ze stervende is, maar enkele dagen later is ze toch te gast tijdens de tweede halve finale. In 2014 duwde ze zelfs haar eigen rolstoel.

Ook in 2015 laat ze weer van zich horen. Dat jaar blaast het Songfestival namelijk 60 kaarsjes uit. BBC zet het Eurovision’s Greatest Hits Concert op poten. Op de avond zelf kondigt presentatrice Petra Mede de allereerste winnares van de liedjeswedstrijd aan als ‘dé queen’ van het festival. Graham Norton, die de show mee presenteert, doet een kort babbeltje met Lys, die als een echte koningin een kroon draagt. Het interview van Graham met Lys moet drie maal worden overgedaan omdat Lys de titel van haar winnende liedje uit 1956 niet luid genoeg uitspreekt en omdat de kroon van haar hoofd valt. Lys krijgt toch een daverend applaus. Assia had graag gezongen, maar dat wou de organisatie niet. In 2015 ontving ze naar eigen zeggen demo’s om in te sturen voor het Eurovisiesongfestival van 2016, maar uiteindelijk neemt ze toch niet deel.

Genieten van oude dag

Voorts probeert de zangeres te genieten van haar oude dag. Vanuit haar woonst heeft ze zicht op het meer van Zürich. Ze woonde ook jarenlang in Spanje, Cyprus en Denemarken. Ze is een grote hondenliefhebster en kreeg er zelfs twee cadeau van Ralph Siegel. Assia laat vier stiefdochters na, maar had geen relatie meer. Haar eerste man stierf negen maanden na hun huwelijk. Haar tweede man stierf in een auto-ongeluk. Assia zat achter het stuur toen plots een band het begaf. Haar echtgenoot, een multimiljonair, overleefde de crash niet terwijl Lys voor vijf maanden in een rolstoel belandde. De laatste jaren deed ze het heel rustig aan en woonde ze enkel nog gala’s of concerten bij. Toch komt haar dood vrij onverwachts.

Met het overlijden van zangeres Lys Assia verliest het Eurovisiesongfestival een groot icoon dat vooral binnen het Songfestivalwereldje op veel aanzien mocht rekenen. Internationaal beperkt haar erfenis zich tot O Mein Papa. In haar geboorteland Zwitserland verliezen ze een muzikale legende.