Analyse

ANALYSEKIEV 2017

Wat nu met Rusland op het songfestival?

Grote consternatie gisteren toen plots het nieuws binnenkwam dat de Russische zangeres Julia Samoylova voor drie jaar de toegang tot Oekraïne geweigerd werd. Het bericht werd wereldnieuws, maar wat is er precies aan de hand, hoe is het zover kunnen komen en wat is de volgende stap? We proberen het in deze analyse weer te geven.

Even terug in de tijd: op 18 maart 2014 annexeerde Rusland de Krim, een schiereiland in het zuiden van Oekraïne, nadat het al enkele maanden botste tussen Rusland en Oekraïne. Op 16 maart, twee dagen voorheen, had 96% van de bevolking van de Krim zich uitgesproken voor Russische heerschappij in een referendum. “Oekraïne erkent dat referendum niet”, zegt Rusland- en Oekraïnekenner Laurens Soenen aan onze redactie. “De wet zegt dat iedereen die niet de Oekraïense grenscontrole passeert, niet welkom is in Oekraïne. De Russische zangeres (Julia Samoylova, red.) hield na het referendum een toer in de Krim en was de Oekraïense grenscontrole daarbij niet gepasseerd. Nu is ze [daarom] niet meer welkom in Kiev.”

Statussymbool

Er was nog even sprake van om Samoylova een boete op te leggen, maar haar wel gewoon deel te laten nemen. De veiligheidsdienst van Oekraïne besloot een zwaardere straf op te leggen. Die past binnen de bredere Oekraïense politiek rond Rusland: “Oekraïne heeft eind vorig jaar 140 Russische culturele figuren de toegang tot Oekraïne al ontzegd, omdat ze de nationale veiligheid in gevaar zouden brengen. De regering voert nu ok een sterk anti-Russisch beleid en verbiedt ook bepaalde films”, aldus Soenen.

Wat is precies de impact van het hele debacle voor de ‘gewone’ Rus en Oekraïener? Soenen: “Het songfestival is een enorm statussymbool in Oost-Europa. Er wordt echt veel belang aan gehecht. De impact van deze beslissing zal Poetin alleen maar sterken. Dit raakt ook tot bij de gewone Rus. Al is het sowieso een gevecht op politiek niveau. Hoger opgeleiden gaan grotendeels mee in dat politiek discours, maar de gewone bevolking ligt er niet wakker van. Het is echt een prestigestrijd op politiek niveau. Voor de Russen is dit wel andermaal een bewijs dat ze overal geviseerd worden en dat ‘het Westen’ hen bedreigt.”

Reglement

In een videoreactie liet een geagiteerde Jon Ola Sand optekenen dat hij diep teleurgesteld is in de beslissing. En dat noopt de vraag of en hoe de EBU zal reageren de komende dagen. Het reglement van het songfestival stelt dat zanger en lied op de aangegeven deadline bekend moet worden gemaakt. Dat gebeurde bij Rusland, maar er is sprake van een dubbele precedent in dit geval. Niet alleen is het de eerste keer dat een artiest wordt afgevaardigd die een wet van het gastland heeft overtreden, maar het is ook de eerste keer dat een afgevaardigde artiest de toegang tot het gastland wordt geweigerd, omwille van het eerste precedent.

Het songfestivalreglement is oppermachtig, maar staat natuurlijk niet boven de wet van een land. De EBU mag de beslissing van de Oekraïense veiligheidsdienst betreuren, maar kan er in se niets aan doen, behalve te zeggen ‘de dialoog open te zullen houden’. Er is nog een andere, mogelijke piste: Rusland kan de toestemming krijgen om een andere artiest (en mogelijk ook nummer) aan te duiden, die wel conform de Oekraïense wetgeving is, en dus niet op de Krim heeft opgetreden sinds het referendum van drie jaar geleden.

Regel 1.2.2g stelt dat mogelijke wijzigingen aan artiest(en), lied, songtekst, songtitel en de taal waarin wordt gezongen enkel kunnen worden goedgekeurd door… de organiserende omroep, in samenspraak met de EBU. Oftewel: de bal ligt in het kamp van de Oekraïense omroep.

Opties

Natuurlijk, enkel als de Russische omroep nog wil deelnemen met een andere artiest, of als er alsnog een oplossing gevonden kan worden om Samoylova alsnog deel te laten nemen. De drie meest waarschijnlijke mogelijke opties zijn momenteel: (op alfabetische volgorde)

  1. De Oekraïense regering treft een akkoord om Julia Samoylova alsnog toegang te verlenen tot Kiev en deel te laten nemen aan het songfestival.
  2. De Russische omroep besluit zich terug te trekken en neemt alsnog niet deel. Volgens het reglement zal ze dan wel alsnog het volledige inschrijvingsbedrag moeten ophoesten.
  3. De Russische omroep selecteert, met de goedkeuring van de Oekraïense omroep en de EBU, een andere artiest, met mogelijk een ander nummer, om deel te nemen.

Op het internet circuleert nog een vierde optie: de organisatie van het songfestival zou alsnog verplaatst worden naar een ander land. Het is onbekend of er een officieel plan B klaarligt bij de EBU, en hoe uitgewerkt dat is. Maar hoe dan ook lijkt het zeer onwenselijk en vooral onpraktisch om amper vijf weken voor de start van de repetities nog een nieuwe gaststad en zaal bereid én klaar te vinden om de songfestivalkaravaan te verwelkomen. Ook belangrijk om te vermelden is dat tijdens alle eerdere commotie over de organisatie van het songfestival in Oekraïne, er nooit een formeel bericht van de EBU kwam over de mogelijkheid om het ESF naar een ander land te halen.

Het blijft allemaal koffiedik kijken, en de komende dagen beloven spannend te worden. Het is nog steeds onduidelijk of we 42 of 43 landen zullen zien in Kiev. Vast staat dat deze heisa de zoveelste smet is op de organisatie van het 62e Eurovisiesongfestival, die al de geschiedenisboeken zal ingaan als een van de meest bewogen organisaties ooit.

Goedemorgen morgen

Om luchtig af te sluiten: in 61 songfestivaledities is het nog maar één keer voorgevallen dat een land na het verstrijken van de EBU-deadline alsnog door andere deelnemers werd vertegenwoordigd op het songfestival. Dat was in 1971, en overkwam België. Nicole & Hugo zouden ons land vertegenwoordigen op het ESF in Dublin met Goedemoren morgen, maar luttele dagen voor de finale werd Nicole geveld door geelzucht. De toenmalige BRT trommelde op het allerlaatste moment Lily Castell en Jacques Raymond op om de Belgische driekleur in Ierland te vertegenwoordigen. Tijdens Eurosong 1979 werd teruggeblikt op het voorval in onderstaande reportage:

play

Advertentie