Vanaf het komende Songfestival worden de rangschikkingen van de jury’s op een andere wijze opgeteld om te komen tot de punten van een tot twaalf. Dat meldt de EBU vandaag op de website van het Songfestival.

Voor de duidelijkheid: de wijziging is veel minder ingrijpend dan in 2016, toen de puntentelling in de finale op tv werd opgesplitst in twee aparte delen van jury- en publiekspunten. Dat principe blijft overeind, en ook aan de punten van een tot twaalf voor de top tien wordt niet geraakt. Er zullen in de puntentabellen dus geen verschillen te merken zijn van de verandering die de EBU heeft doorgevoerd. Maar toch kan er wel een grote impact zijn in die puntentabellen als je kijkt naar de punten van de vakjury’s.

Opvallend: volgens Eurovision.tv werd de wijziging al in januari dit jaar goedgekeurd door de Reference Group, de groep mensen die het Songfestival stuurt en alle regelwijzigingen formeel moet goedkeuren voor ze in werking kunnen treden. Maar nu pas, eind april en twee dagen voor de start van de repetities, werd erover gecommuniceerd naar de buitenwereld. De namen van de in totaal 215 juryleden voor alle 43 landen worden overigens bekendgemaakt op maandag 30 april.

Het oude, lineaire model

Sinds de finale van het Songfestival 2009 wordt vijftig procent van de uitslag van elk land, en dus van het Songfestival als geheel, bepaald door een vijfkoppige jury van muziekexperts. Sinds de editie van 2013 maakt elk jurylid een individuele rangschikking van alle liedjes. Die rangschikkingen werden gelijk aan elkaar samengeteld, en het land dat de gezamenlijke favoriet was, kreeg de topscore van de vakjury. Omdat alle rangschikkingen zo op een gelijkwaardige lijn werden geplaatst, werd gesproken van een lineair en gelijkwaardig gewicht voor elk jurylid en zijn of haar ranglijst.

Dat leidde tot situaties waarin vier van de vijf juryleden een bepaald land als gezamenlijke favoriet hadden, maar het vijfde jurylid dat land helemaal onderaan zijn of haar rangschikking kon plaatsen. Dat vertaalde zich uiteindelijk in een flinke daling van dat land in de gezamenlijke rangschikking, en dus in amper of zelfs helemaal geen punten van de vakjury. Dat onevenwicht wordt vanaf dit jaar deels weggewerkt met het nieuwe systeem.

Het nieuwe, exponentiële model

Vanaf dit jaar is er een exponentieel gewicht dat wordt gegeven aan de landen in de rangschikking. Het woord exponentieel slaat erop dat de ene plaats in de rangschikking zwaarder meetellen dan de andere. Concreet betekent het dat de favorieten van juryleden meer gewicht in de rangschikking krijgen dan de onderste landen in hun rangschikking. Net als in de gekende punten krijgt de favoriet van een jurylid een gewicht van twaalf punten, de nummer twee ongeveer tien punten en de nummer drie ongeveer acht punten.

Vanaf dan gaat het snel naar beneden: het land dat tiende eindigt in een rangschikking, zal nog een gewicht van iets minder dan vier punten krijgen. Het land dat twintigste eindigt in een rangschikking, iets minder dan twee punten. En het land dat 26e en laatste eindigt in de finale bij een specifiek jurylid, krijgt een gewicht van minder dan een punt. In onderstaande figuur van de EBU vind je het model terug, met verticaal het gewicht gegeven aan de rangschikkingen, die je horizontaal terugvindt.

Copyright: EBU

Wat verandert er?

In tegenstelling tot in het lineaire systeem, waarin de vijf aparte rangschikkingen dus gelijk werden opgeteld, krijgt elk land in het exponentiële systeem het gewicht dat hoort bij de plaats in de rangschikking, en worden alle rangschikkingen op basis van het gewicht samengevoegd tot één gezamenlijke ranglijst. Het land dat dan bovenaan staat, krijgt nog steeds gewoon de uiteindelijke twaalf punten van de jury, het tweede land tien punten, enzovoort. Maar wat betekent dat exponentiële systeem nu in de praktijk? We geven het voorbeeld met de individuele rangschikkingen van de Belgische vakjury van vorig jaar, die je kunt terugvinden via deze link. Opgelet: omdat het exacte gewicht per rangschikking niet officieel bekendgemaakt werd, is onderstaand voorbeeld gebaseerd op eigen berekeningen, die niet geverifieerd kunnen worden. Het voorbeeld is dus louter informatief en kan verschillen met de werkelijkheid.

In onderstaande tabel vind je de resultaten terug van de Belgische vakjury in de finale van vorig jaar, die zijn nog samengeteld met het lineaire model. De rangschikkingen van de vijf individueel juryleden (A, B, C, D en E) werden gelijkwaardig opgeteld, en het land met de laagste opgetelde rangschikking krijgt uiteindelijk de hoogste score van twaalf punten. Let er bijvoorbeeld op hoe Cyprus slechts dertiende werd bij het vijfde jurylid, maar toch nog zesde eindigde in de algemene rangschikking, of hoe Frankrijk bij twee juryleden buiten hun persoonlijke top tien viel, maar toch nog nipt de tiende plek in de algemene lijst binnenrijfde.

Als we de rangschikkingen vertalen naar het gewicht dat ze krijgen volgens het exponentiële model op basis van eigen berekeningen (waarbij een eerste plaats een score van 12 wordt en een laatste plaats (de 25e) neerkomt op iets meer dan een half punt), krijgen we onderstaande lijst. Nu is het de hoogste score in de algemene ranglijst die leidt tot de topscore van twaalf punten van een vakjury. Weinig verandert er niet qua punten, op een ding na: Italië en het Verenigd Koninkrijk wisselen van plaats, waardoor Francesco Gabbani plots twee punten krijgt van de Belgische jury, en Lucie Jones puntenloos achterblijft.

Wat betekent dit?

Het gaat hier dus vooral om een eerder technische wijziging waar de modale Songfestivalkijker niets van zal merken. In bovenstaand echt voorbeeld verschillen de juryleden onderling niet echt van smaak, en verandert er dus niet veel in de punten. Maar een land dat door vier juryleden bovenaan komt te staan en bij het vijfde jurylid 25e wordt gezet (wat zou neerkomen op een lineaire score van 1+1+1+1+25 = 29), zal veel hoger eindigen in de rangschikking in het nieuwe systeem (wat zou neerkomen op een exponentiële score van 12+12+12+12+0,652=48,652).

Dat is vooral goed nieuws voor meer gewaagde inzendingen, die de juryleden soms erg kunnen verdelen. Omdat hogere plaatsen op de rangschikkingen veel zwaarder doorwegen, is er meer garantie dat alle favorieten van de vijf juryleden in de uiteindelijke top tien zullen eindigen, zonder dat lagere klasseringen van collega’s al te veel roet in het eten kunnen gooien

Waarom weer een wijziging?

De puntentelling van het Songfestival is het afgelopen decennium geregeld ingrijpend gewijzigd. In 2008 mochten de jury’s een van de tien finalisten uit de halve finales bepalen, in 2009 stemden de jury’s mee voor 50% van het totaal op basis van de top tien van jury en publiek die werden samengevoegd. In 2010 ging dat systeem ook in voor de halve finales, en drie jaar later werd beslist te werken met volledige rangschikkingen in plaats van enkel de top tien. Sinds 2016 worden de punten van jury en publiek apart toegekend, waardoor elk land twee keer punten van een tot twaalf geeft.

De verandering beschreven in dit artikel is veel minder radicaal, maar toont toch weer aan dat er onenigheid blijft over wat het best mogelijke stemsysteem in de liedjeswedstrijd. Vooral in 2016, toen niet publiekslieveling Rusland en ook niet jurylieveling Australië maar wel Oekraïne de eindwinnaar werd, was de kritiek niet mals. Zeker toen duidelijk werd dat de Russische inzending in bepaalde landen erg laag was geëindigd in de individuele juryrangschikkingen. De invoering van dit exponentiële optelsysteem komt tegemoet aan die aanklacht, maar de vraag is hoe veel edities deze regel stand zal houden. Aan het huidige tempo is er namelijk over enkele jaren weer een volledig ander systeem, al blijft dat koffiedik kijken.