Analyse

ANALYSE

Dertig jaar geleden: het songfestival in België (1)

Morgen is het exact 30 jaar geleden dat het Eurovisiesongfestival voor de eerste en tot hiertoe enige keer ooit in ons land plaatsvond. Op zaterdag 9 mei 1987 verwelkomende Viktor Lazlo een half miljard kijkers in het Frans en Engels vanuit Paleis 7 op de Heizel. Maar daaraan ging een intens communautair schouw- en steekspel vooraf tussen Vlamingen en Walen. Dit is het eerste deel van de kroniek van een van de moeizaamste songfestivals allertijden.

Zaterdag 3 mei 1986. De dertienjarige Sandra Kim (foto) kaapt de overwinning weg op het songfestival in de Noorse stad Bergen. Een echte verrassing was het niet, want Kim gold met haar J’aime la vie als grote favoriete voor de zege. Maar het was ons land nog nooit eerder overkomen dat het die zege ook effectief binnenhaalde. De Belgische euforie was groot, maar ruimde al snel plaats voor Vlaamse en Waalse ruzie.

Praktische aard

De Waalse en Vlaamse omroepen, de RTBF en toen nog de BRT in plaats van VRT, hadden toen al een akkoordje: als België ooit won, zouden ze samen het songfestival organiseren. Dat akkoord was geen teken van vriendschap, maar veel eerder van praktische aard: de BRT en de RTBF konden afzonderlijk niet opdraaien voor de organisatie van een songfestival, dat toen ook al gauw zestig miljoen frank (vandaag zo’n anderhalf miljoen euro) kostte. In de praktijk bleek dat veel moeilijker dan gedacht, al was er maandenlang wel degelijk de serieuze intentie om de klus gezamenlijk te klaren.

Zowel de BRT als de RTBF wilde namelijk het leiderschap van de organisatie naar zich toetrekken, en beide omroepen hadden hun redenen. De BRT was in 1987 aan zet om de Belgische inzending te verzorgen, en vond dat ze dus ook het songfestival mocht organiseren. De RTBF wilde dat ook, omdat zij per slot van rekening verantwoordelijk waren voor het eerste Belgische songfestival ooit. Na veel getouwtrek en getwijfel, werd alvast beslist dat de Vlamingen de Belgische kandidaat mochten aanduiden.

Locatie

Het tweede euvel vormde meteen het grootste: de locatie van het songfestival 1987. Pierre Monfils, de toenmalige minister-president van de Franse Gemeenschapsregering, liet meteen uitschijnen dat hij vond dat het songfestival op Waals grondgebied zou moeten worden gehouden. Die uitspraak werd door delen van de Vlaamse pers op woede en hoongelach onthaald. Toenmalig Belgisch premier Wilfried Martens wenste zich vanaf het begin zo min mogelijk te mengen in de hele affaire, en zei in een eerste reactie alleen dat Vlamingen en Walen het maar eens moesten zien te geraken.

De RTBF schoof aanvankelijk het Congressenpaleis van Luik naar voren als gedroomde locatie. Deels omdat Sandra Kim een Luikse is, maar vooral omdat het de enige Waalse stad was waar zich een deftige zaal bevond die met veel geld en creatief kunst en vliegwerk tot songfestivallocatie kon worden omgevormd. De BRT had dan weer meteen haar oog laten vallen op het casino Kursaal Oostende, die eerder al vaak werd gebruikt als scène voor grootse BRT-uitzendingen.

Beide omroepen kwamen later met nog elk een andere mogelijke gaststad op de proppen. De RTBF pleitte voor hoofdstad Brussel, en had het Koninklijk Circus, een evenementenzaal in het centrum, of Vorst Nationaal voor ogen. De BRT wilde de songfestivalkaravaan dan weer naar de Stadsschouwburg van Antwerpen halen.

Ultimatum

Tijdens de zomer van 1986 kwamen de directeurs van de BRT en RTBF geregeld samen om te vergaderen, maar konden het maar niet eens geraken over de locatie. Alle andere voorbereidingen voor de wedstrijd lagen zo ook automatisch stil. Wat wel al vrij snel vastlag, was de datum: zaterdag 9 mei werd al voor de zomer als toepasselijke dag vastgelegd, omdat het de Dag van Europa was en België sowieso de Europese hoofdstad als troef kon voorleggen.

Eind september werd het dan menens. Na een tiental vruchteloze vergaderingen begon het geduld van de EBU op te raken. Ze stelde de Belgische omroepen voor een ultimatum: op 1 oktober moest de knoop zijn doorgehakt. In de media werd al gewag gemaakt van het mogelijk verplaatsen van het songfestival naar een ander land. De Zwitserse omroepen, die achter België tweede waren gefinisht in Bergen, hadden naar verluidt al een verkennend gesprek gehad met de EBU over de mogelijke organisatie van het songfestival 1987.

Intussen zetten de Belgische steden hun beste beentje voor om de wedstrijd binnen te halen. Vooral Antwerpen had een enorme mediacampagne op poten gezet. Op papier was de Stadsschouwburg van de Scheldestad de beste locatie, daarover waren zowel de BRT als zelfs de RTBF het eens. Het feit dat de stad Antwerpen bereid was met flink wat budget over de brug te komen, hielp zeker ook. “We mogen het songfestival niet aan de Walen verkopen”, klonk het in de campagne.

Maar de Waalse deelstatenregering gooide tegelijk met geld om het songfestival in Luik te laten doorgaan. De RTBF wilde ruim anderhalf miljoen euro in de wedstrijd pompen, en daar zou nog eens zo’n 400.000 euro aan Waals geld bijkomen. Kanttekening: het totale budget van een songfestival werd toen al geschat op 250 miljoen oude Belgische franken, wat met de toenmalige wisselkoersen vandaag zou neerkomen op een kleine 7 miljoen euro.

Heizeldrama

1 oktober 1986 kwam en ging voorbij. De BRT en RTBF bereikten geen akkoord en maakten die besluiteloosheid over aan de EBU. Die handelde niet, althans niet op de voorgrond. België kreeg stilletjes nog enkele dagen respijt om alles te regelen, al begon de tijd wel echt te dringen, amper een half jaar voor de geplande datum.

Begin oktober ging het dan van kwaad naar erger. In plaats van het aantal kandidaat-locaties terug te dringen, kwam er nog een bij. De RTBF stelde plots ook Paleis 7 op de Heizel voor als mogelijke locatie. Dat lag moeilijk voor de BRT, want het Heizeldrama lag nog vers in het geheugen. Bij dat tragisch incident in het Heizelstadion waren op 29 mei 1985 maar liefst 39 mensen overleden door incidenten tussen rivaliserende voetbalfans. Op dat moment had de BRT al resoluut gekozen voor Antwerpen. Zoals een woordvoerder van de BRT het diplomatisch stelde: “Wij willen een visueel goed product aan Europa afleveren. Wij houden er een rationeel standpunt op na: locatie en hotelaccommodatie moeten goed zijn, en in deze crisistijd moet alles zo weinig mogelijk kosten.”

Op donderdag 15 oktober 1986 vond de ultieme vergadering plaats tussen beide omroepen. Als er nu geen akkoord zou worden, ging de EBU zich met de zaak bemoeien en zelf maar een locatie aanduiden. Alles lag weer open, want op dinsdag 13 oktober had de directie van de Heizelsite haar kandidatuur plots ingetrokken in een persbericht. Tot tijdens de bewuste ultieme vergadering bleek dat de RTBF achter de rug van de BRT om een akkoord had gesloten om het songfestival dan toch op de Heizel te laten doorgaan. De BRT-delegatie verliet de vergadering en trok zich de dag nadien formeel terug uit de organisatie van het songfestival 1987. De RTBF zou de klus alleen moeten klaren, al was er nu tenminste wel een locatie. De Heizel zou het worden, maar wel zonder de BRT.

Morgen deel 2, over de organisatie van de RTBF, de financiering, de schandalen én de talen.