Voor het eerst sinds 1990 besloot de Franstalige omroep geen preselectie te houden. Op woensdag 18 december 2002 meldde de RTBF plots dat de eerder onbekende, op en top Belgische folkgroep Urban Trad achter gesloten deuren was aangewezen als Songfestivalinzending voor 2003.

In een eerste interview in de krant Het Belang van Limburg eind 2002 zei de euforische Vlaamse zangeres Soetkin Collier dat het lied al gekozen was: Sanomi. Het werd het allereerste lied ooit op het Songfestival in een compleet verzonnen taal. Dat sijpelde niet overal even goed door: in een voorbeschouwing schreef een Noorse krant dat het lied in het Vlaams gezongen werd.

Grote portie geluk

Met de deelname van Urban Trad was een grote portie geluk gemoeid. Dat leert ons een telefoontje met Wilfried Brits, jarenlang de manager en stuwende kracht achter de groep. Brits had zich nog maar net achter het project van Urban Trad geschaard toen hij destijds bij de RTBF op Pierre Meyer botste. Meyer was toen het hoofd van het Franstalige selectiecomité dat de Belgische inzending verzorgde.

De twee kenden elkaar goed en Pierre vertelde Wilfried dat hij op zoek was naar een inzending voor het Songfestival 2003. Of Brits geen ideeën had? En of hij een idee had. ‘Zijn’ folkgroep had net een nummer in een denkbeeldig taaltje opgenomen, en volgens de ervaren manager was het een gigantische hit in wording.

‘Pierre wist dat ik niet met rommel zou afkomen. Maar een typisch Songfestivalliedje wilde ik niet, ik wilde vooral iets brengen dat niet iedereen zou durven’, vertelt Wilfried Brits over de selectie van zijn groep. Meyer hoorde het potentieel in Sanomi en zou volgens Wilfried meteen akkoord zijn gegaan om het liedje te bombarderen tot Belgische inzending.

De verschillende leden van Urban Trad zelf werden pas op het laatste nippertje, vlak voor de communicatie naar de pers, op de hoogte gebracht. Violist Dirk Naessens kreeg zelfs een sms van een vriend die hem feliciteerde met de aanduiding als Belgische kandidaat, terwijl Dirk zelf nog niet op de hoogte was van het nieuws.

(Extreem)rechtse groeperingen

Maar tussen de selectie en het Songfestival ontstond een rel waarbij de Belgische Staatsveiligheid betrokken was. Het begon allemaal op maandag 6 januari 2003. De volgens Het Laatste Nieuws ‘uiterst linkse’ website Indymedia bracht op die dag een artikel met de weinig verhullende titel: ‘De fascistische zangeres Soetkin Collier vertegenwoordigt Wallonië op het Eurosongfestival.’

Collier bleek in haar jeugdjaren lid te zijn geweest van verschillende (extreem)rechtse en Vlaams-nationalistische groeperingen. Ze nam geregeld deel aan hun betogingen, werd daarbij twee keer administratief aangehouden en werd ervan beschuldigd te hebben deelgenomen aan een herdenkingsviering voor een overleden nazileider.

Zonder Soetkin naar Riga

De Staatsveiligheid kreeg lucht van de materie en begon drie dagen nadat het artikel was verschenen een dossier samen te stellen. Het eindresultaat werd in februari overgemaakt aan de Waalse minister van Media, de federale minister van Justitie en de toenmalige premier, Guy Verhofstadt.

De mediaminister, bevoegd voor de RTBF, legde de omroep op de zangeres of de hele act voor het Songfestival te vervangen. De omroep besloot in een snel samengeroepen crisisoverleg met platenfirma Universal en de andere Urban Trad-leden om zonder Soetkin naar Riga te gaan.

Een jeugdzonde

‘Soetkin heeft me nooit iets over haar verleden verzwegen. Wij hebben altijd heel open kunnen praten over alles wat er vroeger in haar leven is gebeurd’, zei Yves Barbieux, frontman van de groep en componist van Sanomi, in een eerste reactie.

Soetkin zelf ontkende de feiten niet, maar benoemde ze als een ‘jeugdzonde’. Ze liet weten gerechtelijke stappen te zullen overwegen om haar naam te zuiveren. Haar retourtje Riga werd evenwel definitief geannuleerd.

Op het voorplan

Soetkin Collier werd niet definitief uit Urban Trad gezet, maar voor het Songfestival moest wel een vervangster worden gezocht. Die werd in eigen rangen gevonden: Verónica Codesal was achtergrondzangeres bij de groep en mocht eigenlijk niet mee naar Riga vanwege de regel die stelt dat er niet meer dan zes mensen op het podium mogen staan. Ze werd tijdelijk gepromoveerd en mocht op het voorplan treden.

Het lied moest daarom wel opnieuw worden opgenomen. Pas op 8 april, minder dan twee maanden voor de wedstrijd, verschenen de single en videoclip van de nieuwe versie van Sanomi. De groep hoopte de hetze rond Soetkin achter zich te laten en droomde hardop van een top tien-notering op Letse bodem.

Eerherstel

Het zou nog een aantal maanden duren, maar in oktober 2003 kreeg Collier eerherstel. Volgens De Standaard noemde een rapport dat de aanpak van de Staatsveiligheid beoordeelde de verspreide informatie ‘ongenuanceerd, ongecontroleerd en verouderd’.

‘Er was geen enkele aanleiding om ministers te verwittigen over het extreemrechtse verleden van Collier. De vrouw vormde geen enkele bedreiging voor de Belgische staat of de democratie’, was erin te lezen. De zangeres liet weten verheugd te zijn, maar ook dat ze het nieuws opvallend genoeg in de media moest vernemen.

Op het Songfestival 2003 werd België tweede. Lees meer op onze geschiedenispagina:

ESC 2003 – Riga – Final