Opinie
‘Deelname Israël zet toekomst Songfestival op het spel’
Om de geloofwaardigheid en toekomst van het Songfestival te garanderen, moeten omroepen kleur bekennen over de deelname van Israël én moet het huidige stemsysteem op de schop, betoogt Songfestival.be-hoofdredacteur Jonathan Hendrickx in dit opiniestuk.
Voor de tweede keer op een week tijd zie ik me ertoe genoodzaakt een opiniestuk te plegen waarbij ik verwijs naar een eerder schrijven. Ditmaal naar een stuk van een jaar geleden. Sindsdien is het tumult verergerd en dreigt de Songfestivaldeelname van Israël de toekomst van de wedstrijd op het spel te zetten.
Ik krijg het niet langer uitgelegd. Aan mijn omgeving, aan journalisten en nog het minst aan mezelf. Hoe kan een land dat volgens onderzoekers genocide pleegt blijven deelnemen aan een liedjeswedstrijd en door het publiek tot winnaar worden uitgeroepen? Welk signaal geeft dat vanuit Europa aan de duizenden onschuldige slachtoffers in Gaza en de rest van de wereld?
KAN uitsluiten? Makkelijk gezegd
Het Songfestival als ‘apolitiek evenement’ is al zijn geloofwaardigheid verloren en de goedbedoelde slogan United By Music is compleet verziekt. Israël uitsluiten is daarbij niet het tovermiddel dat velen denken. De Israëlische omroep KAN uit de EBU gooien is bovendien gemakkelijker gezegd dan gedaan.
Als koepelorganisatie kan de EBU enkel handelen als haar leden, waaronder VRT en RTBF, samenkomen en dat vragen. En ook dat is niet evident: openbare omroepen kunnen niet zomaar zelf standpunten innemen, maar moeten zich schikken naar het beleid van de overheden die hen financieel ondersteunen.
Er is dus eerst meer politieke eenheid nodig alvorens omroepen aan hetzelfde zeel kunnen trekken om vervolgens het gesprek over de onhoudbaarheid van Israël op het Songfestival te kunnen opstarten. Dat zijn dus heel wat hindernissen die niet snel overwonnen zullen worden. En zo is het Songfestival toch politieker dan ooit, wat de EBU zelf ook blijft volhouden.
Maar dat betekent niet dat er niets gedaan kan en mag worden. Integendeel.
‘Positiviteit is van iedereen nodig’
Voor het tweede opeenvolgende jaar voerden de omroep en regering van Israël grootschalige campagnes op sociale media om zoveel mogelijk mensen te mobiliseren te stemmen op hun Songfestivalkandidaat. Het liefst ineens twintig keer, het hoogst mogelijke aantal.
Anders dan bij buren- of diasporastemmen, waarbij mensen geneigd zijn te stemmen op basis van persoonlijke affiniteit met een ander land, gaat het hier om structurele, doelbewuste en manipulatieve pogingen om de resultaten van het Songfestival op grote schaal te beïnvloeden. Dat moet een halt worden toegeroepen.
Het allerergste: er wordt niets aan gedaan. De EBU staat erbij en kijkt ernaar. Letterlijk, zo blijkt uit dit interview op ESC Insight van vorige maand met Bakel Walden, die momenteel aan het einde zit van zijn termijn als voorzitter van de Reference Group, zeg maar de raad van bestuur van het Songfestival:
We moeten dat gesprek voeren als het nodig is, maar tot die tijd is positiviteit van iedereen nodig. Noem me naïef, maar dat is hoe het werkt. Anders is het Songfestival er over vijf of tien jaar niet meer.
Televoting ingrijpend veranderen
De toondoofheid van de persoon die aan de knoppen zit bij de wedstrijd is schrijnend. Het einde van de wedstrijd wordt niet bedreigd door een gebrek aan positieve vibes, maar door de politieke instrumentalisering van een, volgens waarnemers, genocidaire staat.
Als KAN moeilijk geweerd kan worden, dringt een andere noodzakelijke verandering binnen het Songfestival zich op: het stemsysteem. Terwijl steeds meer stemmen opgaan voor de terugkeer van de vakjury’s in de halve finale, pleit ik ervoor om de televoting ingrijpend te veranderen. Want daar zit het grote probleem.
De Israëlische stemcampagnes werken alleen omdat het mogelijk is om per persoon per toestel en per kredietkaart twintig keer te stemmen. Op sociale media regent het berichten van mensen die met trots melden dat ze ruim 100 keer stemden op Yuval Raphael (foto) door verschillende platformen en kaarten te gebruiken.
Daarom is het goed dat de Spaanse omroep als lid van de Big 5 het voortouw neemt en een onderzoek vraagt over de stemming, zie ons eerder onderstaand artikel. Hopelijk volgt VRT snel.
(Tekst gaat verder onder artikel.)
Als het Songfestival overeind wil blijven als geloofwaardige liedjeswedstrijd die accuraat wil weergeven wat de ‘gemiddelde Europeaan’ vindt van de deelnemende nummers, moet het huidige systeem, dat momenteel op grote schaal wordt misbruikt, volledig op de schop.
Drie mogelijke systemen
Ik stel drie mogelijke systemen voor om de televoting om te gooien – uiteraard zijn heel andere methodes en combinaties mogelijk.
Ten eerste: het eenvoudige principe van one person, one vote. Iedereen kan slechts een keer stemmen per toestel in plaats van de huidige twintig. Dat kan eenvoudig duidelijk gemaakt worden aan de kijkers: wacht af en denk na over aan wie je je kostbare stem geeft. Een beetje zoals bij echte verkiezingen, quoi.
Ten tweede: het systeem van het Junior Eurovisiesongfestival. Je mag op drie nummers in totaal stemmen, maar telkens slechts een keer. Het voordeel is dat je zo verschillende persoonlijke topfavorieten kunt belonen met een kostbare stem. De stemming gebeurt uitsluitend online en kan ook via een app.
Bij het Junior ESF kan je ook op je eigen land stemmen, maar dat kan weggefilterd worden op basis van IP-adressen of kredietkaarten, zoals dat momenteel al gebeurt bij de onlinestemming op het volwassen Songfestival.
Ingrijpende wijzigingen noodzakelijk
Ten derde: het systeem van de Zweedse voorronde Melodifestivalen. Je kunt nog steeds bellen en sms’en via de geijkte kanalen, maar de stemming wordt hoofdzakelijk via de app gevoerd. Je mag elk optreden quoteren op een score van vijf (of tien, of twaalf, …), die telkens als aparte stemmen worden meegeteld.
Het voordeel is dat je niet slechts enkele nummers maar ze allemaal (evenwaardig) kunt belonen. Bovendien is de stemming op deze manier interactiever en intuïtiever. Er is geen gigantische discrepantie meer mogelijk zoals in het huidige systeem en de echte voorkeuren van kijkers over de nummers worden duidelijker in kaart gebracht.
Belangrijke kanttekening: veel omroepen financieren hun Songfestivaldeelname deels met het geld dat binnenkomt van publieksstemmen. Dat kan een knauw vormen in de hierboven voorgestelde wijzigingen. Maar hopelijk zal elke omroep snel inzien dat ingrijpende wijzigingen noodzakelijk zijn om de toekomst van het Songfestival niet langer op het spel te zetten.
Persoonlijke favoriet gewonnen
Tot slot: mijn persoonlijke favoriet heeft het Songfestival gewonnen. Ik had Wasted Love als nummer een zodra het nummer in maart werd bekendgemaakt. Maar ik merk dat ik alleen blij ben dat Israël niet gewonnen heeft, eerder dan Oostenrijk wel. Dat is niet alleen oneerlijk naar de getalenteerde JJ toe, maar zegt ook opnieuw: dit kan niet langer blijven duren.