Er is al heel veel spreekwoordelijke inkt gevloeid over de afgelopen editie van het Eurovisiesongfestival en nog lang niet alles lijkt gezegd te zijn. Zo heeft nu ook een aantal ex-werknemers van organisator EBU bij Het Laatste Nieuws hun mening gegeven over de gebeurtenissen.

Onder andere Jeroen Depraetere, van 2016 tot 2020 Hoofd TV en toekomstige media bij EBU, laat zijn licht schijnen op alle gebeurtenissen.

De acties rond de deelname van Israël, de diskwalificatie van Nederland en de rel rond de Europese vlag: ja, deze editie was omstreden en pijnlijk om te zien. Zeker omdat dit event vooral een liedjeswedstrijd wil zijn die landen en culturen wil samenbrengen. De EBU moet er over waken dat dit zeker zo blijft.

De communicatie rond de diskwalificatie van Joost Klein vindt hij niet goed, al gelooft hij dat de diskwalificatie terecht was.

Aan dat incident hou ik een zeer wrang gevoel over, maar ik ga er wel van uit dat de EBU niet licht over die beslissing is gegaan. De feiten zullen zwaar genoeg zijn geweest. Dat kan echt niet anders. Men kan zich bij zo’n drastische ingreep geen fouten of improvisatie veroorloven. Maar de communicatie kon wel veel beter en sneller. Nu hangt er nog steeds te veel mist rond wat er precies aan de hand is. Men had de onzekerheid sneller moeten wegnemen. Het zou natuurlijk ook kunnen dat er tussen de partijen afspraken zijn gemaakt over wat er zou worden medegedeeld. Of misschien mogen er geen details gedeeld worden, omdat het voorval nog een gerechtelijk staartje krijgt. Los daarvan: op het vlak van communicatie moet het in elk geval duidelijker.

Extra hoofdstuk met regels

Depraetere wil dat het festival apolitiek blijft en vermoedt dat EBU een extra hoofdstuk aan het al dikke boek met regels toe zal voegen, om situaties als die van dit jaar in de toekomst te vermijden.

Het apolitieke karakter moet behouden blijven, maar dat zal niet evident zijn. Er zijn in het verleden wel meer pogingen tot inmenging geweest, maar nooit zo erg als nu. De EBU zal nu moeten anticiperen en vastleggen wat er moet gebeuren wanneer er zich nog eens zo’n situatie, zoals nu met Israël, voordoet. Hoe het festival moet worden georganiseerd, ligt al sinds de start vast in een reglement. Bij de start in 1950 konden al die regels op één pagina, maar vandaag is dat een dik boek van zeker 250 pagina’s. Na deze editie volgt er een update en komt er gewoon een extra hoofdstuk bij. Eerder kon niet, want dit was de eerste keer dat de organisatie werd gekaapt door een derde partij, die politiek geïnspireerd is en niks met het festival te maken heeft.

Er komt trouwens na iedere editie een update van de regels. Na de vier winnaars in 1969 bijvoorbeeld en na klachten over de kledij van sommige deelnemers op het Junior Eurovisiesongfestival. ‘Elk jaar komen er na nieuwe situaties wel nieuwe regels bij. Dat zal nu ook gebeuren.’

Einde van het festival?

Het einde van het festival betekent alle heisa volgens Jeroen Depraetere niet.

Helemaal niet. Het festival is een ‘old lady’ die leert uit elke vorige editie, zich nadien aanpast en daarna gewoon verder gaat. Als deze storm gaat liggen, zal dat wel duidelijk worden. Er zijn landen genoeg die er zeker nog wel mee willen doorgaan. Misschien haken sommige omroepen af of slaan een jaar over. Maar dat is op zich geen ramp. Daarmee verdwijnt het festival op zich niet. België doet al jaren niet meer mee aan ‘Junior Eurosong’, maar ook zonder ons blijft die wedstrijd bestaan. Het is dus gewoon wachten tot de rook wat is opgetrokken.

Gebrek aan invloed

Sommigen denken dat het gebrek aan directe invloed van de Nederlandse omroep NPO in EBU meespeelde bij de diskwalificatie van de Nederlandse kandidaat Joost Klein. Zo zitten in de raad van toezicht en het management van EBU geen Nederlanders. Dat bevestigt Hans Laroes, die in het verleden als hoofdredacteur van NOS verschillende functies had bij EBU.

Over het algemeen kun je zeggen dat de NPO geen positie heeft in Genève. Nederland wordt traditiegetrouw in beslag genomen door interne omroeppolitiek, waardoor de NPO nooit ruimte heeft om een stevig geluid te laten horen. We hebben daar geen mensen die ontzag inboezemen. Zeker weten doe je het natuurlijk niet, maar als je mensen goed kent, is de kans op een oplossing veel groter.

Geld is macht

Joost Klein had ook de pech dat hij in aanvaring kwam met een Zweedse medewerker, een land dat altijd goed vertegenwoordigd is bij EBU, zoals met executive supervisor Martin Österdahl. Dat Nederland een klein land is binnen EBU, speelde ook niet in zijn voordeel. Zo hebben de Grote 5-landen veel meer in de pap te brokken. Omdat ze jaarlijks veel geld betalen. Als zij iets zeggen, is de EBU meer geneigd te luisteren. Geld is macht dus. Dat zeggen ook experts.

Als het de Duitse deelnemer was geweest die een dreigende beweging naar de camera maakte, dan had dat vermoedelijk niet geleid tot diskwalificatie. Alles binnen de EBU is politiek.

Uit de hand gelopen

De Vlaamse cameraman Jan Demulder, die gedurende tien jaar dezelfde job deed als de Zweedse cameravrouw met wie Joost Klein in aanvaring gekomen zou zijn, vertelt aan Het Laatste Nieuws dat hij vindt dat het incident nooit zo uit de hand had mogen lopen.

‘In eerste instantie dacht ik dat er een hevige vechtpartij had plaatsgevonden en dat Joost Klein iemand knock-out had geslagen.’ Wat nu gebeurd is, heeft hij zelf echter niet meegemaakt.

De meeste deelnemers kwamen enthousiast van het podium en richtten zich zelfs spontaan tot mijn camera. Maar af en toe gaven artiesten aan dat ze even met rust gelaten wilden worden. Dan was de keuze altijd simpel, vond ik: stoppen met filmen. Ik kon dat ook begrijpen. Je hebt net het belangrijkste optreden van je leven gegeven voor een volle zaal en honderden miljoenen kijkers. Die drie minuten waarnaar je maanden hebt toegewerkt. Je bent nog volledig gefocust.

Niet moeten escaleren

Demulder begrijpt dat het een verhaal met twee kanten is en wil geen partij kiezen.

Ik wil die vrouw niet beschuldigen, maar ook niet het mogelijke foute gedrag van Joost goedpraten. Politie en justitie in Zweden moeten dat onderzoeken. Ik kan alleen zeggen: als medewerker respecteer je altijd de wensen van de artiest. In de tijd dat ik voor het Songfestival werkte, stond het belang van die artiest altijd op de eerste plaats. Ik begrijp Joost Klein die even geen camera’s rond zich wilde. Ik kan me evengoed inbeelden dat die vrouw ontzettend graag een quote wilde hebben. Klein is namelijk ontzettend populair en maakte bovendien veel kans om de liedjeswedstrijd te winnen. In het heetst van de strijd kan dan een fout woord vallen of verkeerde beweging worden gemaakt.

De hele situatie had volgens hem ook niet moeten escaleren.

Als de eerste stress en emoties waren weggeëbd, had zij bijvoorbeeld naar de kleedkamer van Klein kunnen gaan en het met hem uitpraten. Of er had op hoger niveau bemiddeld kunnen worden, via een constructief gesprek tussen de organisatie en de Nederlandse delegatie. Dat de politie erbij is gehaald, is een wel héél drastische beslissing. Ik ken niet de details van de situatie, maar er staat veel volk achter het podium. Er zouden in dat geval meer getuigen gereageerd hebben op het voorval.

Onschuldig tot tegendeel bewezen

In deze gevoelige tijden en gezien de deelname van Israël had Demulder niet gedacht dat EBU iemand zou diskwalificeren.

Ik ben altijd van het principe geweest dat iemand onschuldig is tot het tegendeel bewezen is. Ze moesten het incident inderdaad verder onderzoeken, maar zolang er geen rechter heeft geoordeeld, hadden ze Klein gewoon moeten laten meedoen. Als straks uit het politieonderzoek blijkt dat de feiten toch ernstig waren, dan hadden ze hem achteraf uit de uitslag kunnen schrappen en desnoods Nederland kunnen uitsluiten van deelname volgend jaar. Dan waren ze zeker dat de beslissing terecht was. Wat als straks blijkt dat hij ten onrechte niet mee mocht doen?

Demulder vindt dan ook dat EBU meer uitleg had mogen geven als ze zo zeker waren van hun stuk. Hij is overtuigd dat de Nederlandse delegatie van AVROTROS het niet zo zal laten.

Geen terugtrekking

Ondanks alle uitspraken die er komen, komt het wellicht niet tot een terugtrekking van de Nederlandse omroep AVROTROS.

AvroTros heeft als individuele omroep geen machtsmiddel richting de EBU en de NPO heeft geen belang bij gedoe. Alles draait om de gezamenlijke inkoop van sportrechten, dat is veel belangrijker dan het Songfestival. Waarschijnlijk gaat er dus niet veel meer gebeuren.

Als een van de grote landen echter geërgerd is door alle gebeurtenissen, zou het kunnen dat wel iets verandert. Het zou immers kunnen dat talentvolle artiesten door alle gebeurtenissen van dit jaar niet deel willen nemen aan het Songfestival en dat is niet wat de grote landen willen. We moeten dus afwachten of EBU het nodig vindt zaken te veranderen of alles bij het oude laat.