De 67ste editie van het Eurovisiesongfestival streek neer in het Engelse Liverpool en de daarvoor uitgekozen Liverpool Arena. Het was de negende keer in de geschiedenis dat het festival op Britse bodem plaatsvond. In 1967, 1976, 1981 en 1997 wonnen de Britten het festival, waardoor ze het jaar nadien het recht verkregen om het liedjesfestijn te organiseren. Ook in 1960, 1963, 1972 en 1974 was de British Broadcasting Corporation (BBC) de verantwoordelijke omroep. Deze organisatie viel hen niet te beurt omwille van een overwinning in het voorgaande jaar, maar wel omdat de eigenlijke winnaar hiervoor bedankte wegens diverse redenen.

Ook in 2023 was dat niet anders. Sam Ryder sleepte in 2022 na enkele moeilijke jaren de tweede plaats in de wacht voor het Verenigd Koninkrijk, maar de Oekraïense groep Kalush Orchestra was de duidelijke winnaar van de 66^ste editie. De Songfestivalgekte naar Kiev of eender welke stad in Oekraïne brengen was omwille van de oorlog niet mogelijk. Als runner-up in 2022 sprongen de Britten in de bres om de organisatie nogmaals over te nemen. Op territoriaal niveau was er dan misschien geen link met Oekraïne, de Oekraïense invloeden waren echter wel duidelijk zichtbaar tijdens de Songfestivalweek. Het werd, zoals zal blijken, een ware Brits-Oekraïense coproductie waarin de waarden en principes van het Songfestival extra in de verf werden gezet.

Op 9 mei 2023 klokslag 21.00 uur klonk de klassieke hymne van het Eurovisiesongfestival. Al bij al gaat deze eerste halve finale de geschiedenis in als een relatief rustige show. De voornaamste controverse kwam dit jaar niet van een deelnemer of deelnemende omroep, maar wel van de European Broadcasting Union (EBU) en gastomroep (BBC) zelf. Sinds 2004 kent het Songfestival het concept van de halve finale(s). Zoals elk jaar eindigt een halve finale als volgt: de presentatoren van dienst staan op het podium en kondigen de gekwalificeerde landen aan, terwijl de deelnemers angstig in de greenroom blijven zitten omringd door hun delegatie en verdere entourage. Een lach, een traan of een vlagje dat heen en weer wappert, het zijn de gebruikelijke zaken in de laatste tien minuten van elke halve finale.

Aan dat ‘aloude’ principe wouden de EBU en BBC dit jaar een nieuwe draai geven. Tijdens de generale repetitie op 8 mei werd duidelijk dat de aankondiging vanaf dit jaar op een manier die sterk gelijkt op deze van X Factor zou plaatsvinden. De kritiek op sociale media was loei hard. Of de kritiek enige invloed heeft gehad is niet geweten, maar een klein uurtje na de bekendmaking kwamen de BBC en EBU met volgend persbericht: ‘After trying a new system of presenting the qualifying countries in Dress Rehearsal 1 of the First Semi-Final of the Eurovision Song Contest 2023 it was decided by the production team to revert back to the previous reveal sequence used in recent years with artists learning whether they will progress to the Grand Final together with their delegations in the Green Room’. De nieuwe methode werd dus snel naar de prullenbak verwezen. Aan een andere traditie, met name de inspraak van de kijker en jury, werd in 2023 – wel met succes – aan gemorreld zoals je hieronder onder ‘de pauze en de punten’ kan lezen.

Over 2023

De eerste halve finale ving, zoals wel vaker de afgelopen jaren het geval was, aan met een emotioneel filmpje. Een Brits jongetje uit Liverpool kijkt naar de televisie en ziet hoe Kalush Orchestra het Songfestival in 2022 wint, hoe de BBC het nieuws van het Songfestival covert én de uiteindelijke bekendmaking van Liverpool als gaststad van de 67^ste editie. Om Europa te ontvangen in de stad, trommelt hij een heleboel inwoners op om de stad mooi te maken en op te ruimen. Ook de nieuwe koning en koningin, Charles III van het Verenigd Koninkrijk en Camilla Parker Bowles, duiken op in het introductiefilmpje van dit jaar.

Wanneer het dan eindelijk tijd is voor de eerste halve finale en de jongen zijn televisie wil aanzetten, blijkt er een storing te zijn. Uiteindelijk blijkt hij op het podium te staan. Hij doet daar een dansje met een ander meisje. De rest van de opening wordt verzocht door Julia Sanina, een Oekraïense die internationaal bekend staat als frontzangeres van The Hardkiss. Niet veel later werden ook de twee Britse presentatoren op het podium geroepen: zangeres Alesha Dixon en actrice Hannah Waddingham. De Britse presentator Graham Norton, die het Songfestival van commentaar voorziet in het Verenigd Koninkrijk, vervoegde deze drie dames tijdens de finale.

Sanina wees er de kijker tijdens de opening nog een keer op dat Liverpool de organisatie overneemt van Oekraïne. Ondanks de moeilijke situatie in Oekraïne, maakte de zangeres meteen ook een link met de slogan van dit jaar: United by Music. Na de klassieke plichtplegingen, grapjes over het accent van een Brit die Frans spreekt en bedankingen voor Turijn als voormalige gaststad, klonken na een tiental minuten de gezegende woorden: Let the Eurovision Song Contest 2023 begin.

15 landen streden voor een ticket naar de grote finale

15 van de 37 deelnemende landen traden aan in de eerste halve finale en streden voor de eerste tien tickets voor de grote finale. Frankrijk, Duitsland en Italië stemden als Big Five landen mee in de eerste halve finale. Voor het eerst in de geschiedenis konden ook niet-deelnemende landen stemmen onder een zogenaamde ‘Rest of the World’-stem. Alle niet-deelnemende landen, ook landen buiten Europa, konden via de app van het Songfestival stemmen op hun favoriet.

De toppers en favorieten

De eerste halve finale werd dit jaar geopend door de Noorse Alessandra met haar energieke Queen of Kings. De zangeres had voor het Songfestival al een stevige hit met het nummer te pakken op het videoplatform TikTok. Tijdens de Noorse voorronde en in aanloop naar het Songfestival was het vocaal niet altijd even zuiver, al leek ze toch één van de favorieten in deze halve finale. Ze ging vlot door naar de grote finale, al was het wel ‘maar’ op een zesde plaats. De twee andere kanshebbers op de eerste plaats in deze halve finale, en eveneens in de grote finale, kwamen uit de buurlanden van Alessandra.

De Finse rapper Käärijä en de Zweedse Loreen werden al maanden voor het festival getipt als mogelijke winnaars. Loreen, de winnares van het Eurovisiesongfestival 2012, won met gemak de Zweedse voorronde Melodifestivalen. Gezien haar achtergrond en eerdere ervaring hadden zeer veel mensen hoge verwachtingen. In de eerste halve finale moest ze zich echter tevreden stellen met een tweede plaats en de andere topfavoriet, de Fin Käärijä, laten voorgaan.

Ook die laatste won trouwens op overtuigende wijze de Finse voorronde Uuden Musiikin Kilpailu 2023 met zijn Cha Cha Cha, een nummer over een man die na een paar glazen piña colada zich volledig laat gaan in de bar. De top 3 van de halve finale werd vervolledigd door de Israëlische Noa Kirel.

De zangeres werd door de Israëlische omroep reeds als vertegenwoordiger aangeduid in de zomer van 2022. Met haar Unicorn gooide ze grote ogen op het Songfestivalpodium, al zal ook de krachtige dance break op het einde van het nummer, naar het voorbeeld van Eleni Foureira (ESF 2018 Cyprus) en Chanel (ESF 2022 Spanje), mogelijk de aandacht van de kijker hebben getrokken.

De damesgroep Vesna had in 2023 de eer om Tsjechië te vertegenwoordigen in Liverpool. Het Songfestivalavontuur van de dames begon nochtans op een valse noot. Hoewel ze met grote voorsprong de Tsjechische nationale finale wonnen en ook op het internet er een zekere hype hing rond het opmerkelijke nummer van de groep, klonk er toch kritiek. Oorzaak van deze kritiek was enerzijds de formatie van de groep, zijnde drie Tsjechen, één Slowaakse, één Bulgaarse én één Russische dame, en anderzijds de taal waarin werd gezongen. Het nummer My Sister’s Crown werd met name gebracht in het Bulgaars, Engels, Tsjechisch, maar ook Oekraïens, en laat het nu net de Russische dame zijn die in deze laatste taal zou zingen. Na veel controverse mochten de vijf leden uiteindelijk toch naar Liverpool. De gewone kijker leek zich weinig aan te trekken van het Songfestivaldrama en beloonde de groep met een vierde plaats, en dus plek in de finale, een opsteker voor het Centraal-Europese land.

Hoe je een opmerkelijke act in elkaar bokst, daar moet je de Moldaviërs niks meer over leren. Ook dit jaar was dat niet anders. Pasha Parfeni, die samen met Loreen ook van de partij was in de grote finale van het Songfestival in 2012, ging met een vijfde plaats voor zijn Soarele și luna vlot door naar de finale.

De middenmoot

De Zwitsers lijken opnieuw een gevestigde waarde te worden op het Songfestival. Na enkele zéér magere jaren op het liedjesfestijn, waaronder vijf (!) rode lantaarns sinds 2000, staan ze sinds 2019 elk jaar in de finale. Remo Forrer wist met zijn Watergun, een lied over de oorlog, een zevende plaats te behalen. De Kroaten claimden een broodnodige achtste plaats. Hoewel zij eind jaren 90 enkele klassiekers naar het Songfestival stuurden, wisten ze zich tussen 2010 en 2022 slechts tweemaal te plaatsen voor een finale. Met het opmerkelijke Mama ŠČ! Zorgde de al even opmerkelijke (en controversiële) groep Let 3 voor een kentering na vier jaren zonder finale. Ook dit nummer zou een indirecte link hebben met de oorlog in Oekraïne. Onder andere het gebruik van het ‘tractor’ in het nummer zou verwijzen naar de Wit-Russische president Loekasjenko die ooit een tractor cadeau kreeg van de Russische president Poetin.

Mimicat uit Portugal zette de Portugese successen op het Songfestival door en zorgde voor de derde finale in drie jaar tijd. De Serviër Luke Black wist het laatste plekje in de finale in de wacht te slepen. Met zijn Samo mi se spava, vrij vertaald betekent dat ‘ik wil gewoon slapen’, zette hij een zeer opmerkelijk optreden neer waarbij het podium werd omgetoverd tot een waar videospel. De reacties waren verdeeld, en ook de relatief lage tiende plaats wijst op het feit dat niet elke Europeaan dit even hard kon smaken.

Landen buiten de top 10

De grote pechvogel van de eerste halve was de Letse groep Sudden Lights. De Letten zitten al sinds 2009 in het sukkelstraatje op het festival met vijf laatste plaatsen en slechts twee finaleplaatse. Met Aijā, dat werd geschreven om dienst te doen als slaapliedje, hoopte Letland het tij te keren. Ook dit jaar misten ze echter de boot. De Serviër wist namelijk drie puntjes meer te verzamelen in de televoting.

Hier wordt ook meteen het belang van buurlanden duidelijk: Luke Black kon namelijk genieten van 10 punten uit het ander Balkanland Kroatië. De buurlanden van Letland zaten dan weer, jammer genoeg voor hen, in de tweede halve finale. Ook voor Ierland, een voormalige grootmacht op het Songfestival, werd het weer een fiasco. Zoals wel vaker kozen de Ieren hun inzending via de Ierse talkshow The Late Late Show Eurosong 2023. Ook de jongens van Wild Youth wisten in buurland Verenigd Koninkrijk niet uit de negatieve spiraal te breken. Met We Are One eindigde de groep op een twaalfde plaats.

Het ooit zo vurige Azerbeidzjan ging in 2023 voor een zeer intieme en rustige inzending. De tweelingbroers Tural en Turan, die zich hadden verenigd onder de naam TuralTuranX, mochten het land uit de Kaukasus vertegenwoordigen. De uitzending op dinsdag was meteen ook hun laatste: met slechts vier puntjes, resp. twee uit Letland en één uit Kroatië en Israël, mochten de gebroeders terug naar Azerbeidzjan. De laatste plaats in deze halve finale ging naar de groep uit Malta. Hoewel The Busker met hun Dance (Our Own Party) een waar feestje op het podium probeerde te behouden, kregen ze slechts drie puntjes van televisiekijkend Europa.

België en Nederland

België nam deel aan de tweede halve finale.

Nederland werd voor het eerst sinds 2014 nog een keer vertegenwoordigd door een duo. Mia Nicolai & Dion Cooper werden gespot door voormalig Songfestivalwinnaar Duncan Laurence en intern geselecteerd door de Nederlandse selectiecommissie. De voorbereiding naar Liverpool liep, ondanks de begeleiding, niet van een leien dakje. Tijdens de preparties werd het nummer niet even zuiver gezongen, de nationale kritiek in het nieuwe powerhouse op het Songfestival was dan ook luid. Ook in andere Europese landen, waaronder België, was het nieuws een hot item. In allerijl werden nog bepaalde toonhoogtes gewijzigd en werd de (verbeterde) band tussen Mia en Dion verder in de verf gezet. Het mocht niet baten: Nederland eindigde op een povere 13^de plaats met slechts 7 punten. Het was de eerste keer sinds 2015 dat Nederland in de halve finale bleef steken.

De pauze en de punten

Na alle vijftien artiesten te hebben aangehoord, was het tijd voor de belangrijkste activiteit van de avond: de stemming, de gezegende woorden ‘Europe, start voting now!’ klonken dan ook rond twintig na tien. Slechts voor tien landen uit deze halve finale was er een plekje in de finale voorzien. Zoals gewoonlijk kon er maximaal 20 keer gestemd worden en was stemmen op het eigen land niet toegelaten.

De grootste wijziging dit jaar was verbonden aan het befaamde stemproces. Niet alleen werd er een ‘Rest of the World’-stem geïntroduceerd waardoor kijkers uit niet-deelnemende landen ook konden stemmen op hun favoriet, ook werd het inspraakrecht van de jury tijdens de halve finales volledig geschrapt. Waar vroeger het eindresultaat bestond uit een combinatie van 50% jury en 50% stemmen van de kijker, kreeg de kijker vanaf dit jaar de volledige controle. Aanleiding van deze wijziging was het mogelijk gesjoemel tussen verschillende juryleden uit een zestal landen. Meer daarover kan je hier lezen.

Tijdens de pauze brachten Alyosha (ESF 2010, Oekraïne) en Rebecca Ferguson het nummer Ordinary World van de Britse band Duran Duran. Tijdens het nummer werd vooral het verhaal van Alyosha verteld na haar vlucht uit Oekraïne en hoe ze haar man heeft moeten achterlaten. Ook de Brits-Kosovaarse zangeres Rita Ora mocht dit jaar een optreden geven op het podium van het Songfestival. Ze bracht een medley van enkele van haar nummers Ritual, Anywhere en I Will Never Let You Down. Ze nam op het podium ook het moment om haar nieuwe single Praising You te promoten.

Ook dit jaar mocht een throwback-video tijdens de pauze niet ontbreken. De Oekraïense successen op het Songfestival werden geëerd, met de Britse flaters van de afgelopen jaren werd gelachen. Om de tijd tijdens het stemmen verder op te vullen, introduceerde de BBC dit jaar de Qualifiers versus Non Qualifiers Game, een spel gespeeld tussen Måns Zelmerlöw (ESF 2015, Zweden & ESF 2016, presentator) en Filomena Cautela (ESF 2018, presentator). Een simpel spel: de twee ex-hosts kregen de opdracht om te raden welke zich wel dan wel niet wist te kwalificeren voor de finale. Een eitje voor menig Songfestival, een héél lastige taak voor de twee ex-hosts. Ook op donderdag werd een vervolg gebreid aan dit spel. Ten slotte werd ook wat zendtijd voorzien voor de promotie van deelnemers uit de Big Five. Tijdens de eerste halve finale kwamen Marco Mengoni (Italië), La Zarra (Frankrijk) en Lord of the Lost (Duitsland) Europa warm maken voor hun nummer.

Onmiddellijk na afloop van de finale werden de gedetailleerde rangschikkingen per land vrijgegeven. Käärijä uit Finland won deze halve finale met overmacht. De Fin wist maar liefst zevenmaal de twaalf punten te verzamelen. Zo hield hij ex-winnares Loreen op geruime afstand met maar liefst 42 punten verschil. Loreen kreeg uit slechts twee landen de befaamde twaalf punten. Ze werd op de voet gevolgd door de Israëlische kandidate, die trouwens de nieuwe twelve points van de Rest of the World wist te bemachtigen.

Voor het overige stemden de niet-deelnemende landen trouwens wel redelijk gelijklopend met televisiekijkend Europa. Het enige opvallende was de acht punten naar de deelnemers uit Letland, het was het beste punt dat de jongens uit Letland konden behalen. Ook de Maltezen, die laatste eindigden, mogen de niet-deelnemers dankbaar zijn, ze hadden immers één punt over voor de vrolijke jongens. De andere twee punten kwamen uit Israël, wat dan ook tot een totaal van 3 punten leidde.

Opmerkelijk: de volledige top drie uit deze halve finale zou uiteindelijk ook de top drie uit de finale worden, zij het dat Zweden en Finland van plaats wisselden in die finale. Noorwegen en Tsjechië waren de overige landen uit deze halve finale die in de finale top 10 opdoken.