Gisteren viel de eindbeslissing: Kalush Orchestra vertegenwoordigt Oekraïne op het volgende Eurovisiesongfestival. De afgelopen week was er grote onduidelijkheid over wie de eer zou krijgen om het land te vertegenwoordigen, en of het land wel degelijk naar Turijn zou afzakken. Dat is lang niet de eerste keer.

Het Oost-Europese land debuteerde in 2003. In zijn korte Songfestivalgeschiedenis heeft het land al meerdere malen de aandacht van de internationale pers getrokken. De overwinningen van Ruslana (2004) en Jamala (2016) staan in het Europese geheugen gegrift, maar ook de nationale schandalen gingen niet onopgemerkt voorbij. Hieronder een kort overzicht.

2005: de controversiële wildcard van GreenJolly

Bij de tweede deelname was het voor Oekraïne meteen prijs: Ruslana wist het liedjesfestival naar Kiev te brengen. Dit festijn mocht niet onopgemerkt voorbijgaan en dus besliste de toenmalige omroep om voor de eerste keer een nationale selectie te organiseren. In totaal werden er maar liefst vijftien halve finales gehouden waar telkens één artiest (van de vijf) een ticket naar de finale kon bemachtigen.

Het zou logisch zijn geweest mocht de finale bestaan hebben uit vijftien artiesten, maar dat was buiten een Oekraïense minister gerekend die het een goed idee vond vier wildcards uit te reiken. De verantwoording voor deze wildcards was te vinden in de maatschappelijke veranderingen na de Oranjerevolutie die in die periode in Oekraïne plaatsvond. De politieke inmenging stuitte op veel kritiek.

De controverse was compleet toen één van de vier wildcards, GreenJolly met Razom nas bahato, de nationale finale wist te winnen. Bovendien ging het nummer over de vermeende kiesfraude die zou hebben plaatsgevonden tijdens de presidentsverkiezingen van 2004, als onderdeel van de Oranjerevolutie. Na het herwerken van de tekst en het afwimpelen van vermeende politieke propaganda, stond GreenJolly uiteindelijk toch op het Eurovisiesongfestival. Veel potten brak de groep daar echter niet, met een 19de plaats. (Lees verder onder de video.)

2009: diskwalificatie van Anastasia Prikhodko

Na de halve finale van de Oekraïense preselectie van 2009 beschuldigde Anastasia Prikhodko de omroep en vakjury ervan dat geen betrouwbare methoden werden gebruikt om de finalisten te selecteren. Tijdens die halve finale had de zangeres een ander nummer gebracht dan haar eigenlijke inzending voor het Eurovisiesongfestival. Zij zag daar geen graten in, maar het reglement stelde echter dat er wel degelijk werd verwacht dat de artiesten hun eigen nummer brachten.

Uiteindelijk werd Anatastia Prikhodko gediskwalificeerd. Ze bleef echter niet bij de pakken zitten en ging naar Rusland, waar ook problemen waren bij de nationale selectie. Ze wist de Russische selectie te winnen en was uiteindelijk te zien op het Eurovisiesongfestivalpodium met Mamo, waar ze elfde werd. (Lees verder onder de video.)

2010: interne selectie, uiteindelijk een nationale finale … maar plagiaat

Ook in 2010 was de Oekraïense selectie een dolle rit. In december 2009 kondigde de omroep aan dat Vasyl Lazarovych naar Oslo mocht trekken. Het nummer ging later worden gekozen via een nationale finale op 5 maart 2010, en zo geschiedde: Vasyl zou met het nummer I Love You het land vertegenwoordigen.

Tien dagen later, op 15 maart, werden de plannen echter opnieuw gewijzigd. De omroep had klachten ontvangen over de interne selectie en plande een nieuwe nationale finale. Nieuw probleem: de regels van de EBU stelden toen dat elke wens om een nationale finale te organiseren moest worden gecommuniceerd voor 31 januari. Daarnaast lag 15 maart dicht bij 22 maart, de EBU-deadline om een inzending te kiezen.

Maar amper vijf dagen later, op 20 maart, had de omroep al een nieuwe nationale finale op poten gezet. Twintig artiesten werden bereid gevonden om een gooi te doen naar de overwinning. Een van hen was Vasyl Lazarovych met zijn initieel geselecteerde nummer I Love You. Veel liefde was er echter niet meer, aangezien hij pas zevende werd. De overwinning ging naar Alyosha met To Be Free. Opluchting in het Oekraïense Songfestivalkamp want er was uiteindelijk toch een inzending gevonden …

… maar dat was buiten nieuwe klachten gerekend: Alyosha werd beschuldigd van plagiaat. Er werd een intern onderzoek gevoerd en de omroep kreeg extra tijd om een nieuwe inzending uit zijn hoed te toveren. Opnieuw wisten ze het op wonderbaarlijke wijze klaar te spelen. Geen To Be Free, maar wel Sweet People was nu de inzending voor Oslo. Ze werd tiende in de finale. (Lees verder onder de video.)

2011: onregelmatigheden bij de stemming?

Een jaar later liep het tijdens de finale van de selectie opnieuw mis. Mika Newton en haar Angel kregen het ticket voor Düsseldorf. Een jurylid eiste echter dat er een hertelling zou zijn van de stemming omdat bepaalde telefoonnummers verschillende keren hadden kunnen stemmen, waardoor het uiteindelijke resultaat niet volledig correct zou zijn.

De Oekraïense omroep plande een nieuwe nationale finale met de top drie van de vorige. Mika Newton moest het hierin opnieuw opnemen tegen Zlata Ognevich en Jamala. Zij hadden echter geen zin meer in een nieuwe preselectie en zo bleef Mika Newton de Oekraïense vertegenwoordigster, ondanks alle commotie. Ze werd vierde op het Eurovisiesongfestival. Haar twee concurrenten deden het de volgende jaren nog beter: Zlata zou derde worden in 2013, Jamala won zelfs het festival in 2016, zie hieronder. (Lees verder onder de video.)

2016: politieke tekst/boodschap?

In 2016 won Jamala het Eurovisiesongfestival met het nummer 1944. Voorafgaand aan het festival, en nadien, werden verschillende kritische vragen gesteld over het nummer. 1944 was gebaseerd op het verhaal van Jamala’s overgrootmoeder en de deportatie van Krim-Tataren onder Jozef Stalin.

De politieke ondertoon van het nummer, in combinatie met de gebeurtenissen op het schiereiland de Krim, schoot bij verschillende mensen in het verkeerde keelgat en er volgde protest bij de EBU. De EBU besliste echter dat noch de titel, noch de tekst, enige politieke boodschap in zich droeg. Jamala stelde dat het niet haar fout was dat mensen bepaalde interpretaties gaven aan de inzending. (Lees verder onder de video.)

2019: de Maruv-historie

Tijdens de nationale finale hing er een zekere spanning in de lucht, zeker nadat de jury, onder leiding van Jamala, aan de kandidaten openlijk de vraag stelde naar de standpunten va de kandidaten over de Krim, zoals in onderstaande video aan winnares Maruv. Tijdens de uitzending werd ook duidelijk dat de omroep zich het recht voorhield om de keuze van de jury en publiek achteraf nog te wijzigen.

Na de nationale finale was de commotie nog niet voorbij. Tijdens de onderhandelingen met de omroep en Maruv werd die laatste een wurgcontract voorgesteld om het land te mogen vertegenwoordigen op het Songfestival. De overeenkomst bestond uit enkele pittige clausules. De omroep zou niet tussenkomen in de kosten voor de reis naar Tel Aviv, er zou weinig verdere financiële compensatie zijn en bovendien: Maruv werd verplicht om al haar opkomende concerten in het naburige Rusland te schrappen. De zangeres deed prompt afstand van de eer om het land te vertegenwoordigen op het Songfestival.

Freedom Jazz en Kazka, die tweede en derde werden in de nationale finale, weigerden om naar Tel Aviv te gaan. Oekraïne trok zich uiteindelijk terug. (Lees verder onder de video.)

2022: valse reisdocumenten

Tot slot keren we terug naar enkele dagen geleden. Alina Pash maakte als topfavoriete de verwachtingen waar en won de voorronde. Voorafgaand aan de nationale finale was er opnieuw zeer veel controverse ontstaan. Op foto’s uit 2012 was Alina namelijk te zien in een jas met de Russische vlag. Bovendien zou ze in 2015 naar de Krim zijn gegaan.

Het is dan ook die reis naar de Krim die Alina de das om heeft gedaan. De zangeres legde bepaalde documenten voor om te staven dat alles volgens de wet was verlopen, maar na de finale doken twijfels op over Alina’s reisdocumenten. Uiteindelijk bleek er wel degelijk gesjoemeld te zijn met de reisdocumenten. Iemand uit haar entourage zou een vals document hebben aangebracht. Alina Pash trok zichzelf terug als kandidate. Ondertussen heeft Oekraïne een nieuwe kandidaat: Kalush Orchestra. Meer info over deze kandidaat vind je hier. (Lees verder onder de video.)

Zal Kalush Orchestra met Stefania daadwerkelijk aan de startblokken staan in Turijn? Dat weten we pas zeker op dinsdag 10 mei, wanneer Oekraïne ingepland is om deel te nemen aan de eerste halve finale van het Songfestival 2022. Alles over de komende editie lees je hier.