‘Het festival van de wansmaak’, ‘hoogmis van kitsch’ en ‘een circus dat niet eerlijk verloopt’. Dat en ander fraais krijgt het Eurovisiesongfestival al jaren over zich heen. De populaire liedjeswedstrijd heeft bij vele critici nog steeds geen goede reputatie. Is dat eigenlijk terecht, hoef je nog lacherig te doen over de meest bekeken muziekshow ter wereld? Want het festival draait niet om de carnaval en wansmaak. ‘In een ideaal Songfestival heb je dertig erg goede inzendingen, en dan enkele amusante waar je om moet lachen. Maar de wedstrijd is wél een succesverhaal.’ Géén Aalst carnaval of uitlachtelevisie dus.

De smalltalk aan de ontbijttafel of de gesprekken die je op de trein probeert af te luisteren … De kans dat ze dezer dagen meer over het Songfestival gaan is groot. Een week lang gaat de liedjeswedstrijd weer over de tong. Schrik niet als je buurvrouw in de overvolle treinwagon niet hoog oploopt met ‘Eurosong’, en ze dat ‘belachelijke circus’ voor haar mogen afschaffen. Want veel niveau heeft dat Songfestival niet. Toch?

Braken op het podium

Het Eurovisiesongfestival moet opboksen tegen veel vooroordelen die media graag in stand willen houden. En zeggen dat andere televisieshows wél wegkomen met bagger. Want natuurlijk heeft het Songfestival al bagger opgeleverd. Een man die in Belgium’s Got Talent tientallen flans naar binnen speelt en voor heel Vlaanderen begint te braken is populair op het internet. Belachelijk weinig talent of niveau? Het mag. Of The Voice van Vlaanderen. De winnaars verdwijnen meteen in de vergetelheid. Dat terwijl jongste Songfestivalwinnaar Salvador Sobral nog stééds in de hitlijst van Kaapverdië staat met zijn winnend lied Amar pelos dois. Toch blijft het moeilijk om het Eurovisiesongfestival te zien als een leuke show met meerwaarde, goede liedjes en talenten.

‘Waarom wil je daaraan deelnemen, Waylon?’

Het is al meermaals gebleken dat het de kranten of talkshows zijn die het succes van het festival niet willen zien. Na de triomf van Blanche bij de Mia’s, schreef Het Laatste Nieuws: ‘Dé surprise van het Eurovisiesongfestival. Maar dat is toch maar het circus van de wansmaak. Blanche moest dus maar tonen wat ze écht waard is.’ En zelfs in Nederland waar ze sinds de deelname van 2013 het festival weer omarmen is er hoongelach.

Toen Waylon in De Wereld Draait Door kwam uitleggen waarom hij opnieuw Nederland zal vertegenwoordigen, reageerden presentator Matthijs van Nieuwkerk en gasten Typhoon en Erben Wennemars heel lacherig. ‘Waarom wil je daar nu aan deelnemen?’, werd verschillende keren geroepen. ‘De commentaren in de kranten of van de man in de straat zijn volgens mij gebaseerd op vooroordelen van jaren geleden’, zegt Nederlandse journalist Michiel Sampon, die het Songfestival volgt voor RTL. ‘De show van Matthijs mag je zien als een programma voor en door de elite in Nederland. Op cultureel vlak vinden ze het festival maar niks omdat het niet aan hún standaarden voldoet. Waarschijnlijk kijken ze niet eens!’

In het Verenigd Koninkrijk is er ook veel negativiteit tegenover de populaire liedjeswedstrijd. Een meerderheid van de inwoners wil zelfs stoppen met deelnemen. Volgens Sampon is dat logisch. ‘Als je jarenlang de finale niet haalt of het slecht doet, dan verliest het publiek zijn interesse en vinden ze het enkel nog slecht. ‘We halen toch nooit de finale’, dat heeft hier ook lang geleefd. Dankzij Anouk, een echte A-artiest, staan we in Nederland weer positief tegenover de show. Zowel de Britse media als het volk zijn heel negatief. Zij hebben ook iemand als Anouk nodig die voor de kentering zorgt.’

Songfestival is een televisieshow, en die moet entertainen 

Die negativiteit heeft dus een reden. Al kan je het Songfestival niet verwijten verantwoordelijk te zijn voor de slechte resultaten van een land. Maar toch vinden velen dat de kwaliteit van de liedjes, acts en artiesten aan de erg lage kant is. Daardoor zou het festival een circus zijn waarin alles kan en mag. En daardoor vinden je collega’s of vrienden de show slecht en lachwekkend. Maar zouden ze kijken naar een show vol muzikale proza en kleinkunst?

De organisatoren van de liedjeswedstrijd hebben waarschijnlijk een haat-liefdeverhouding met zulke uitspraken. Want het Eurovisiesongfestival is het meest bekeken live tv-evenement ter wereld. In 2015 keken om en bij de 200 miljoen mensen naar de finale. Ter vergelijking: het op één na best bekeken evenement is de pauzeshow van de Superbowl en die was in datzelfde jaar goed voor ‘slechts’ 168 miljoen kijkers. Is de kans niet groot dat het festival zijn populariteit deels te denken heeft aan die drama verkopende diva’s of jodelende Roemenen? Durven de criticasters toegeven dat ze om die reden kijken? De kijkers van Temptation Island kijken ook niet om de kandidaten gezellig een puzzel te zien leggen.

Het Songfestival is een televisieshow, en die moet entertainen. ‘Zouden we het leuk vinden om veertig liedjes te horen die allemaal een kopietje zijn van wat er nu in de hitlijsten staat? Of allemaal liedjes in de stjil van The Common Linnets? Dan blijf je niet kijken’, zegt Michiel Sampson. ‘In een ideaal Songfestival heb je dertig erg goede inzendingen, en dan enkele amusante waar je om moet lachen. Het is leuk voor de kijker om, met een wijntje achteruit gezakt in de zetel te zitten, en plezier te hebben. Je ziet dat ook aan alle tweets, Twitter ontploft tijdens het festival’, weet Michiel. Sampon schreef in 2015 zelfs een column over hoe blij hij was dat Bojana uit Servië weer voor wat circus op het festival zorgde. Want vermaak op het Songfestival is volgens hem van groot belang. Het wil trouwens niet zeggen dat je voor een groot circus zorgt als je je act visueel maakt, kijk maar naar Oostenrijk, Moldavië en Cyprus dit jaar.

Van chansons naar zingende kalkoen 

Je kan stellen dat de meute het Eurovisiesongfestival afrekent op de entertainment die het brengt. Ook al zitten ze daar op te wachten. ‘Vroeger met het orkest was het allemaal veel beter’, hoor je.

Het klopt dat de liedjeswedstrijd evoluties heeft meegemaakt. Sampon: ‘Qua showgehalte, en dus ook camp, kwam de grootste omschakeling er in de jaren ’80. De liedjes gingen van chansons naar pop. Je hoorde meer schlagermuziek en het typische ‘Songfestivalliedje’ ontstond. Vanaf de nineties en nillies begon het circus echt. Alles was mogelijk: gescandeer, schaatsende russen, een zingende kalkoen voor Ierland … het kon niet gek genoeg zijn om op te vallen. Sinds de vakjury’s weer punten mogen uitdelen zie je dat verschillende landen van koers zijn gewijzigd en weer ‘serieuze’ pogingen doen om te scoren. Goede zangeressen, doordachte acts én leuke liedjes.’

‘Camp of kitch hoeft trouwens niet slecht te zijn. Kijk naar Conchita Wurst. Dat was ook veel glamour, maar ze bracht het op een uitstekende manier. De inzending was goed. Durf dat toegeven’, zegt de journalist uit Nederland.

Sommigen zeggen dat bepaalde liedjes te goed zijn om deel te nemen. Terwijl kwaliteit ook op het Songfestival naar boven komt. Het is waar dat gevierde zangeres Patricia Kaas in 2009 niet won maar met haar beklijvende, maar tegelijk minder voor de hand liggende ballade, leidde ze Frankrijk wel weer naar de linkerkant van het scorebord. Beloning dus, maar winnen? In een tv-show spelen nog andere factoren mee. Kijk maar naar het camerawerk van Sennek.

Succesverhaal

Papa Pingouin, Slavko, Dustin the Turkey, Lordi … zij zijn waarschijnlijk mee verantwoordelijk voor de lacherigheid. Dat was circus, soms uitlachtelevisie. Toch is het Eurovisiesongfestival niet zo dolgedraaid zoals velen denken. ‘Het Songfestival is wel degelijk een succes,  je hoeft het niet te zien als carnaval in het circus’, zegt Michiel. Televisionele hoogstandjes, liedjes die een succesverhaal op iTunes en Spotify worden én internationale erkenning. Zo wonnen maar liefst drie kandidaten van het festival in Kiev een prestigieuze European Border Breakers Award, en krijgen zo zelfs gezelschap van Adele. Ook dat is Songfestival, zeker anno 2018.

Belgische kandidaten Loïc Nottet, Laura Tesoro en Blanche zijn stuk voor dankbaar voor de kansen die ze door hun deelname aan de liedjeswedstrijd gekregen hebben. Het klopt dat niet veel deelnemers, zelfs de winnaars niet, internationaal doorbreken. Maar nationaal kan het festival veel voor je betekenen. Kijk maar naar Italië en Rusland. Zelfs Sieneke, in 2010 de grond ingeboord met Sha-la-lie, heeft haar plaatsje gevonden in het Nederlandse schlagergenre.

Koekjes bakkende oma’s spelen geen hoofdrol 

Waylon verwoordde het goed: ‘Gekkies met rare pakken blijf je houden op ‘t Songfestival.’

Maar goed ook, want je televisieavond op zaterdagavond moet amusement brengen. Die valse noten, vlinderpakken of koekjes bakkende oma’s herleiden de show niet naar drie avonden vol troep. Zij spelen niet de hoofdrol. Landen als België, Zweden en Letland hebben de voorbije jaren bewezen dat het Eurovisiesongfestival óók een platform is waar hits en carrières gelanceerd worden. Met een beetje goeie wil zie je zelfs een hoogstaande televisieproductie waar veel tv-zenders jaloers op zijn. Misschien wel zo hoogstaand dat Aalst carnaval er nadien praalwagens over maakt.