Aan het einde van een decennium blikken we niet enkel terug op het afgelopen jaar. In een reeks analyses, opinies en overzichtsartikels richten we onze kijk op de jaren ’10 op de grootste muziekwedstrijd ter wereld. Hoe is het ESF geëvolueerd, en wat zijn de verwachtingen voor de toekomst? Op die en tal van andere vragen proberen we antwoorden te geven. In dit stuk kijken we naar algemene veranderingen en tendensen.

Ten eerste kunnen we stellen dat aan de fundamenten van het Songfestival niet geraakt werd. Net als tien jaar geleden nemen een veertigtal (pan-)Europese landen deel met een originele song die niet langer dan drie minuten mag duren en die door een maximum van zes mensen volledig live opgevoerd moet worden op het podium. Er zijn twee halve finales en een finale met enkele landen die al zeker zijn van een plek op zaterdagavond. Sinds exact een decennium geleden wordt de uitslag inmiddels traditiegetrouw bepaald door een gelijke verhouding van publieks- en jurystemmen. Het winnende land organiseert de volgende editie.

Ogenschijnlijk waren er dus weinig innovaties en wijzigingen. Maar schijn bedriegt. Hoewel de core van het Eurovisiesongfestival al ruim zestig jaar identiek is (verwelkoming, deelnemende liedjes, pauzeact(s) en de bekendmaking van de uitslag), is de manier waarop, waarin en waarmee dat allemaal gebeurt vanzelfsprekend ingrijpend veranderd op ruim een halve eeuw tijd – en ook het afgelopen decennium waren er enkele zaken die het waard zijn om te benoemen. We zetten er een zes grote op een rij.

De puntentelling

Zonder twijfel de meest visueel ingrijpende wijziging van het afgelopen decennium voltrok zich in 2016. Sindsdien worden de punten van vakjury’s en televoters niet langer samengeteld om tot één gezamenlijke uitslag per land te komen, maar geeft elk land twee keer punten. Eerst worden de jurypunten per land afzonderlijk bekendgemaakt, gevolgd door alle publiekspunten op een grote hoop door de presentatoren van dienst. Op die manier wordt de spanning opgebouwd naar een hoogtepunt. Dat werd versterkt in 2019, toen de volgorde waarop de televotingresultaten werden bekendgemaakt veranderde; niet langer van laag naar hoog, maar op basis van de rangschikking van de jury’s. Het blijft zo tot op het allerlaatste moment een vraagteken welk land wint, wat ontegensprekelijk voor spannendere televisie zorgt.

Een andere wijziging gelinkt aan de puntentelling is de manieren waarop gestemd kan worden. Sinds 2014 is dat niet meer enkel mogelijk via een telefoonoproep of sms-bericht, maar ook via de officiële app van het Songfestival. Verschillende voorrondes gebruiken ook al enkele jaren aan aparte of de Eurovision-app om hun nationaal publiek mee te laten beslissen.

Down Under

Het afgelopen decennium debuteerde er slechts één land op het Songfestival, en dat was niet Liechtenstein of Kazachstan, maar wel … Australië. Na in 2014 een gastoptreden te mogen hebben verzorgd, werd Down Under een jaar later uit het niets aangekondigd als ‘eenmalige gast’ in de finale van het ESF in Wenen. Guy Sebastian pakte daar een fraaie vijfde plek, en de EBU gaf het land toestemming om te blijven deelnemen. Het beste resultaat werd de zilveren plek, die in het filmpje hierboven werd behaald door Dami Im. Inmiddels is het land ondanks zijn geografische positie een gerespecteerde jaarlijkse Songfestivalkandidaat, met een grootse voorronde die, zoals we eerder brachten op onze site, al zeker tot en met 2023 zal lopen en vier posities in de top tien van het finaleklassement, zo ook nog in Tel Aviv door Kate Miller-Heidke:

Grote Vijf

In 1999 werd beslist dat Duitsland, Frankrijk, Spanje en het Verenigd Koninkrijk door de grote financiële steun van hun omroepen aan de EBU jaarlijks met zekerheid mochten deelnemen aan (de finale van) het Songfestival. Zij ontsnapten dus aan de invoering van (en uitschakeling in!) de halve finales, sinds 2004. De enige keer dat een van die landen het Songfestival won, was in het begin van het huidige decennium: Lena Meyer-Landrut kaapte de zege weg in 2010 met Satellite.

Een jaar daarna werd de Grote Vier plots uitgebreid naar de Grote Vijf. Italië, dat sinds 1997 jaarlijks zijn kat naar het ESF had gestuurd, besloot terug te keren. Het land werd prompt geüpgraded naar de status van groot donorland dat onontbeerlijk is in de finale. Het land boekte grote successen en werd afgelopen mei nog fraai tweede met Mahmoods Soldi, dat in grote delen van Europa een hit werd. Sinds 2011 spreken we dus van de Big 5 of Grote Vijf, de landen die steeds zeker zijn van een finaleplek. In een aparte analyse blikken we terug op (de resultaten van) deze landen.

Startvolgorde

Een eerder kunstmatige wijziging die de achteloze Songfestivalkijker niet eens opmerkt, is de startvolgorde en hoe die wordt bepaald. Tot en met 2012 werd die steeds volledig willekeurig geloot, eerst door de organisatie en later deels door de artiesten zelf tijdens de persconferenties na de halve finales. Maar vooral tijdens de finale van 2011 klonk kritiek. De willekeurige volgorde had bepaald dat vier rustigere liedjes de finale op gang moesten trekken, meteen gevolgd door een zestal opeenvolgende uptemposongs.

Om de flow van de uitzending beter te bewaren en elk optreden beter tot z’n recht te laten komen – zo klinkt het toch volgens de officiële uitleg – werd besloten om vanaf 2013 de volgorde bijna volledig te laten samenstellen door de producenten, met twee restricties. Ten eerste: enkel de startpositie van het gastland in de finale wordt nog willekeurig geloot, om partijdigheid te vermijden. Maar ook deze aanpak wordt door een deel van de fans bekritiseerd: favorieten zouden steeds de historisch gunstigere startposities toebedeeld krijgen, wat hun favorietenrol alleen maar bestendigt, en ook de ‘vervloekte’ tweede startplek (de enige waarvan nog nooit een inzending gewonnen is) groeide uit tot een zogenaamde self-fulfilling prophecy.

Sociale media en de fandom

Sociale media als Facebook, Instagram, Twitter, Snapchat en recenter TikTok hebben de levens van grote lagen van de wereldbevolking ingrijpend veranderd het afgelopen decennium. Communicatie met mensen van andere kant van de planeet werd eenvoudiger dan ooit tevoren, en gelijkgestemde zielen uit de hele wereld over welk thema dan ook vinden elkaar in een oogwenk. Dat geldt ook voor het Songfestival, met vooral op Twitter een bijzonder actieve fandom die dagelijks honderden berichten uitstuurt met onder meer memes over de liedjeswedstrijd en zijn deelnemers. De Songfestivalmicrobe wordt zo het hele jaar door in leven gehouden, en niet enkel in de maand mei.

Which table are you sitting at?! #Eurovision edition! pic.twitter.com/9i7NEwzuKp

— Songfestival.be (@Songfestival_be) August 14, 2019

De pre-parties

Gelinkt aan het bovenstaande is er nog een ander zoethoudertje om de fans wereldwijd tevreden te houden tussen de nationale finales en de repetities door, traditiegetrouw jaarlijks tussen half maart en eind april. De afgelopen jaren schoten de zogenaamde pre-parties als paddenstoelen uit de grond. De grootste blijft Eurovision in Concert, die volgend jaar voor de twaalfde keer in Amsterdam wordt gehouden en waarvoor hier kaartjes te koop zijn. Ruim de helft van alle deelnemers voor het komende Songfestival komen daar al samen. Naast Amsterdam zijn er tegenwoordig ook evenementen in onder meer Londen, Madrid, Moskou en Tel Aviv.

Niet alleen qua aantal namen de pre-parties toe, ze werden ook steeds omvangrijker en professioneler. Eurovision in Concert wordt tegenwoordig gehouden in een concertzaal met een capaciteit van 6.000 personen, bijna evenveel als het Songfestival zelf. Bovendien zijn de concerten belangrijk geworden omdat veel artiesten hier voor het eerst live hun Songfestivalnummers ten gehore brengen voor de massa, wat de publieke opinie, de online polls en de rangschikking van de wedkantoren flink beïnvloedt.

Veel veranderd, veel hetzelfde

De afgelopen tien jaar is het Songfestival op veel vlakken ingrijpend veranderd. De puntentelling werd volledig omgegooid en garandeert elke editie een spannende finish, en ook de manier waarop gestemd wordt door jury en publiek onderging enkele facelifts. De terugkeer van Italië en de omstreden deelnames van Australië en de bepaalde startvolgorde veranderden de inhoud en flow van de Songfestivals, terwijl de wedstrijd via sociale media en offline kanalen zoals de toegenomen concerten voorafgaand aan de repetities en liveshows een eigen leven is gaan leiden.

En toch is de wedstrijd ook op heel veel vlakken identiek hetzelfde gebleven. De parade van (pan-)Europese landen die elk deelnemen met een nieuw lied van drie minuten waarvan de kwaliteit telkens weer in vraag wordt gesteld, presentatoren die de Engelse taal niet al te machtig zijn (om over de Franse nog maar te zwijgen), puntengevers die zichzelf belachelijk maken en een emotionele reprise van het winnende lied aan het einde van de show. Het zijn slechts enkele van de ‘gouden recepten’ die het Eurovisiesongfestival al decennialang vormgeven, en dat ook zullen blijven doen.