Opvallend meer omroepen dit jaar geven hun kijkers/bezoekers inspraak in de keuze van hun artiest én lied voor het Songfestival. Wat zijn daarvan mogelijke oorzaken? Wij zochten het uit.

Te beginnen met de cijfers. Van de 43 omroepen die zich hebben aangemeld voor het Songfestival 2018, zijn er twaalf die hun kandidaat en song volledig achter gesloten deuren selecteren, zonder enige duidelijke invloed van ‘het publiek’. 31 landen houden nationale finales in allerlei verschillende vormen en maten waarbij ‘het publiek’ (mee) mag kiezen, met uitzondering van Albanië waar er enkel jurystemming was. In Israël en Finland zijn er nog andere formules: in Israël wordt enkel de kandidaat gekozen en het lied nadien intern bepaald, in Finland net andersom, want Saara Aalto is al intern geselecteerd. Ter vergelijking dezelfde verdeling voor vorig jaar. Zestien omroepen kozen toen volledig zelf hun artiest en lied, 27 hielden een nationale finale waarin artiest en/of lied (mee) door het publiek werden gekozen.

Oorzaken, redenen en motieven

Er is dus een merkbare groei in omroepen die het publiek (mede)zeggenschap geven door een voorronde te organiseren. Daarvoor zijn verschillende mogelijke oorzaken, redenen en motieven. Een poging tot oplijsting:

1) Voorrondes genereren meer animo

Het spreekt voor zich dat een voorronde op touw zetten waarbij het publiek mee aan de knoppen zit op meer belangstelling kan rekenen dan de bekendmaking van een interne keuze. Een of meer uitzendingen organiseren om een kandidaat te kiezen genereert automatisch meer buzz, zowel voor de omroep als voor het Songfestival. Kijkers kunnen zich verkneukelen en stemmen op hun favoriet, als het even mee zit plaatsen ze hun mening op sociale media (verderop meer daarover), en de maandagochtend nadien bespreken ze de resultaten bij de koffiemachine. In een ideaal scenario wint bovendien de favoriet van het publiek, en dat zorgt er dan weer voor dat datzelfde publiek zich meer met de kandidaat kan vereenzelvigen, want hij/zij is als het ware ‘verkozen’ door de kijkers.

2) Voorrondes geven opkomend talent kansen

Voorrondes zijn een uitgelezen kans voor openbare omroepen om jong, aanstormend talent een podium op de nationale televisie te geven. Veel omroepen wordt ook opgedragen door hun overheid om (nieuwe) muziek een belangrijk platform te geven om zo als bruggenbouwer en lanceermiddel beschouwd te kunnen worden voor beginnende artiesten. De beheersovereenkomst tussen de VRT en de Vlaamse overheid bijvoorbeeld stelt dat de VRT ‘een stimulerende rol (moet vervullen) op vlak van Vlaamse en Nederlandstalige muziek’ en kansen moet bieden aan ‘opkomend Vlaams talent’. Omdat in veel landen gevestigde artiesten niet zozeer hun vingers willen verbranden aan het Songfestival, is het Europese liedjesfestijn daarom een uitgelezen kans om in een nationale selectie een reeks nieuwkomers de revue te laten passeren. Dat is een systeem dat we bijvoorbeeld sinds 2016 in het Verenigd Koninkrijk terugvinden.

3) Voorrondes kunnen een jonger publiek aanspreken

Op die manier kan tegelijkertijd het cruciale jonge kijkerspubliek aangeboord worden waar alle televisiemakers in deze tijden van Netflix en company zo naarstig naar op zoek zijn. Daarom is populariteit op sociale media anno 2018 minstens zo cruciaal als kijkcijfers geworden voor omroepen. In Spanje bijvoorbeeld is Operación Triunfo al maanden élke dag trending topic op Twitter, door een uitgekiende socialemediacampagne die permanent draait en zo perfect binnentreedt in de leefwereld van een aanzienlijk deel jongeren dat normaal gesproken niet veel met het Songfestival te maken heeft of überhaupt wil hebben. De moeite loonde alvast: het marktaandeel voor de Songfestivalvoorronde op de televisie vorige week is bijna verdriedubbeld ten opzichte van dat van vorig jaar: van 8,9% ging het naar 23,6%. De hoop is uiteraard dat op die manier ook meer jonge kijkers naar het Songfestival in mei zullen kijken, al komen daar van de EBU uit al hoeraberichten over.

4) Voorrondes kunnen inspelen op de nostalgieboom

Voor de duidelijkheid: boom bedoelen we in de Engelstalige betekenis, en niet in die van de bomen die je in bossen ziet. De boom van nostalgie komt overgewaaid uit de Verenigde Staten, maar is ook bij ons de laatste jaren erg merkbaar op televisie en in de bioscoopzalen. Tv-programma’s als Temptation Island en De drie wijzen werden met succes weer vanonder het stof gehaald, en De Kampioenen blijven tot vervelens toe films maken. Ook deze beweging valt terug te leiden naar de grote onzekerheid bij televisieomroepen. Bang om in te zetten op compleet nieuwe en dus potentieel onsuccesvolle formats, grijpen ze terug naar wat werkte in het verleden en blazen ze oude formats nieuw leven in.

Operación Triunfo is hier opnieuw het bekendste voorbeeld: het programma was razend populair in het begin van deze eeuw, verloor aan populariteit en werd in 2011 afgevoerd, maar keerde vorig jaar met succes terug op de Spaanse televisie. Maar ook in Servië en Montenegro wordt dit jaar teruggegrepen naar de uitzendingen Beovizija en Montevizija, die sinds 2009 en 2006 respectievelijk niet meer gebruikt zijn. In beide landen werd de afgelopen jaren vooral intern gekozen, maar de Balkanlanden kiezen bewust weer voor merken die in het verleden hun succes bewezen en nu opnieuw de kijkcijfers moeten aanzwengelen.

5) Voorrondes dijken kritiek in

Misschien een minder voor de hand liggende reden, maar toch het vermelden waard: bij interne keuzes die slecht onthaald worden op het Songfestival, kan er al gauw met het vingertje worden verwezen naar omroepen door hun selectie, waar de kijkers niets in te zeggen hadden. Door het beslissingsrecht (deels) bij die kijkers te leggen, kunnen omroepen zich weren tegen kritiek bij een eventueel slecht resultaat, want de keuze werd door het publiek gemaakt.

Hierbij kan ook de terechte kanttekening te maken dat het omgekeerde scenario zich ook mogelijk is. Na jaren van slechte resultaten na groots opgezette Eurosong-voorrondes en bakken kritiek, opteerde de VRT in 2010 voor het eerst sinds 1985 naar een volledig interne selectie, die zowel in België als op het Songfestival zeer positief werd onthaald.

Power to the Internet

Ten slotte willen we nog even de aandacht vestigen op enkele verschuivingen en tendensen in voorrondeland. Zoals we in een eerdere analyse al schreven, wordt er in de Songfestivalvoorrondes in Zweden en Letland geëxperimenteerd met stemmen per app en luisterbeurten op Spotify die worden meegeteld als stemmen. Het staat buiten kijf dat de rol van het internet in nationale finales op televisie alleen maar zal toenemen in de komende jaren, zeker om zo blijvend te proberen jongeren aan te spreken af te stemmen op het steeds ouderwetser wordende medium lineaire televisie.

In Spanje, maar ook in Zweden en Frankrijk en zelfs in het intern kiezende Bulgarije draaien de socialemediamachines op volle toeren en wordt er geprobeerd door zoveel mogelijk likes en retweets te halen en zo meer interesse los te weken. Facebook en Twitter worden meer en meer als nieuwskanalen gebruikt om kandidaten op bekend te maken. Bovendien worden steeds meer voorrondes ook op die sociale media uitgezonden: de Franse Destination Eurovision-uitzendingen, gewonnen door Madame Monsieur (foto), konden live op Facebook worden gevolgd, en de Roemeense omroep zendt de voorrondes van haar Selecția Națională uit op televisie én op YouTube.

Voorrondes die letterlijk op het internet gebeuren zijn ook al geen vreemd fenomeen meer. Dit jaar gebruikt San Marino het wereldwijde web om kandidaten voor zijn selectie te kiezen, en in het verleden zagen we al gelijkaardige formules in Spanje, Portugal, Zwitserland én in 2011 in België. De Tsjechiërs gingen nog een stapje verder dit jaar, en werkten hun nationale finale volledig af op het internet. Dat kan ook worden aanzien als kostendrukkend middel om geen dure live-uitzending te moeten organiseren, maar het is ook een voorbeeld van het dalende belang van televisie als enig medium om succes in uit te drukken.

Conclusie: meer omroepen willen het publiek betrekken bij hun grote evenementen, waaronder het Songfestival en de selectie daarvoor. Dat daarvoor vooral het internet en de sociale media worden gebruikt als redmiddel en steeds meer als voornaam middel zoals aangetoond in dit artikel, is logisch gezien de krimpende kijkcijfers en de versplintering van het kijkgedrag, ook bij Vlamingen.

En de fans?

De omroepen moeten in de eerste plaats hun eigen doelpubliek bereiken en aanspreken, en dat zijn nog steeds de inwoners van het land en/of de regio waar de omroep in actief is. Maar het is ook het vermelden waard dat er duizenden actieve Songfestivalfans zijn over de hele wereld, waarvan een belangrijk deel actief voorrondes meevolgt. In sommige uitzendingen worden de internationale internetkijkers ook expliciet verwelkomd en mogen ze soms mee stemmen via het internet of een app. Zo zal er in de Duitse voorronde dit jaar een panel van internetvolgers van het Songfestival zijn, samengesteld op sociale media. Ook in Bulgarije werd een soortgelijk panel gecreëerd om mee de inzending van het land te kiezen.

Er is ook het nodige hoongelach, bijvoorbeeld over de jaarlijkse voorronde in Malta die feitelijk een lang reclameblok met liedjes tussendoor is, het ouderwetse muziekfestijn in Albanië en het eeuwig terugkerende #eurodrama in Spanje. Lang niet alle Songfestivalfans zijn zo tuk op al die nationale finales en eindeloze reeksen voorrondes, halve finales en herkansingsrondes, die op enkele uitzonderingen na met aanzienlijk lagere budgetten en productiewaarden worden geproduceerd dan het Songfestival zelf.

Wat vind jij? Laat je de nationale finales links liggen, of zit je in deze tijd van het jaar elke zaterdagavond Europese webstreams af te schuimen? Laat het ons weten in de reacties!