Analyse
Vlaanderen en Wallonië apart op het Songfestival: kan het?
Kazachstan en Wales debuteren op het Junior Eurovisiesongfestival 2018 in Minsk. Maar van het ene land is geen omroep EBU-lid, en van het andere weten we niet eens zeker of het een land is. Wat betekent dit voor de EBU, het (Junior) ESF en mogelijk voor België, Vlaanderen en Wallonië? We zoeken het uit.
Beginnen doen we bij het begin: officieel moet een land aan twee grote voorwaarden voldoen alvorens een of meerdere omroepen van dat land zich kunnen kandidaat stellen om actief lid van de EBU te worden. Ten eerste moet een land binnen de zogenaamde European Broadcasting Area liggen. Die is vastgelegd door de Internationale Telecommunicatie-Unie, een gespecialiseerde organisatie onderdeel van de Verenigde Naties. Ten tweede moet datzelfde land ook nog eens lid zijn van de Raad van Europa.
Dat actief lidmaatschap van de EBU is nodig om vervolgens deel te mogen nemen aan het Eurovisiesongfestival. Er is ook nog zoiets als associate membership, geassocieerd lidmaatschap zeg maar, voor landen die onmogelijk aan de voorwaarden kunnen voldoen. Onder meer omroepen uit de Verenigde Staten en India zijn zo toch EBU-lid. De volledige lijst van actieve en geassocieerde leden is terug te vinden op de website van de EBU.
In 2016 meldde de EBU bovendien al dat ze de mogelijkheid onderzocht om geassocieerde EBU-leden ook te laten deelnemen aan het Songfestival, maar een concrete beslissing daarover werd nooit meegedeeld. We publiceerden daar toen al een analyse over, waarin we ook al inzoomden op Kazachstan. Met die voorkennis in het achterhoofd, kunnen we ons nu buigen over de specifieke cases.
Kazachstan
Eerst en vooral: Kazachstan, een voormalige Sovjetstaat met zo’n achttien miljoen inwoners. Het land is al jaren happig om deel te nemen aan het Eurovisiesongfestival. Eind 2015 meldden we al dat Khabar Agency, een mediaconcern in Kazachstan, geassocieerd lid werd van de EBU vanaf 1 januari 2016. Sindsdien gaat minstens een keer per jaar het gerucht dat het land zeer binnenkort zal deelnemen aan het Songfestival, en ook eind vorig jaar was het weer raak. De EBU reageerde prompt op ESCToday: er werd niet voldaan aan de voorwaarden voor actief lidmaatschap, dus een Songfestivaldebuut was onmogelijk. En toch is het diezelfde EBU die met tromgeroffel het nieuws vrijgaf dat Kazachstan dit jaar mag deelnemen aan het Junior Eurovisiesongfestival.
De vergelijking met Australië gaat daarbij zeker op. Het land valt natuurlijk buiten de European Broadcasting Area en is evenmin lid van de Raad van Europa, maar toch mocht het land in 2015 ‘eenmalig’ deelnemen aan het Songfestival. Intussen heeft het land al vier jaar op rij deelgenomen, en ook op het Junior ESF is down under er dit jaar voor de vierde keer op rij bij. Het eeuwige argument was dat het land een sterke traditie heeft om het Songfestival uit te zenden, waardoor deelname meer gerechtvaardigd zou worden. Maar in feite gaat het gewoon om de EBU die haar eigen regels naar eigen goeddunken ombuigt en bepaalde landen en omroepen voorkeursbehandelingen geeft – Kazachstan mag zich dan ook in de handen wrijven met deze verrassende beslissing. De kans om het land ook in Israël volgend jaar terug te zien, wordt ineens vele malen groter.
Wales
Een al even opvallende naam in het deelnemerslijstje voor Minsk 2018, Wales. Het is een gebied in het zuidwesten van het Verenigd Koninkrijk, met een eigen vlag, taal (het Welsh), en een eigen deelregering. In de letterlijke zin van het woord is Wales geen onafhankelijk land, omdat het dus onder Brits zeggenschap valt. Waarom is het dan niet het Verenigd Koninkrijk dat terugkeert naar het Junior Eurovisiesongfestival (het land nam tussen 2003 en 2005 deel), maar wel Wales dat debuteert?
Het antwoord op die vraag is al wat rechtlijniger: Wales heeft zijn eigen openbare omroep, S4C, die een volledige Welshtalige programmering op antenne brengt. S4C is als onderdeel van de Britse openbare omroepen al decennialang een volwaardig EBU-lid, waardoor een deelname hier wel volledig volgens het boekje verloopt. Dat er voor Wales in plaats van het Verenigd Koninkrijk wordt gekozen, mag niet verbazen: S4C heeft als openbare taak de Welshe taal en cultuur in stand te houden en te verspreiden. Het is daarom zeer goed vergelijkbaar met Ierland: de Ierse én Ierstalige omroep TG4 doet mee aan het JESF, in tegenstelling tot Engelstalige staatsomroep RTE die aan het Songfestival meedoet, ook hier om de Ierse taal te verspreiden. Dat maakt het zodoende evidenter dat er bewust voor Wales gekozen wordt, maar dat gebeurt lang niet enkel op het Songfestival. Op het recentste Wereldkampioenschap Voetbal versloegen onze Rode Duivels niet het Verenigd Koninkrijk, maar Engeland.
En Vlaanderen en Wallonië dan?
En met de Rode Duivels zijn we meteen weer thuis, voor een heel andere vergelijking. Want waarom zouden Vlaanderen en Wallonië niet apart kunnen deelnemen aan het Eurovisiesongfestival? Beide Belgische landsdelen hebben, net als Wales, hun eigen vlaggen, talen, deelregeringen en openbare omroepen, beide al van het prille begin volwaardige EBU-leden. Wat houdt de VRT en de RTBF tegen? (Voor de volledigheid: er is ook de Duitstalige openbare omroep BRF, maar die is geen EBU-lid.)
We kunnen niet anders dan vaststellen dat een aparte Vlaamse en Waalse Songfestivaldeelname volgens een letterlijke interpretatie van de regels wellicht niet onmogelijk zou zijn, maar dat er zowel vanuit de EBU, VRT en RTBF niet het minste greintje interesse is om dat nader te onderzoeken of mogelijk proberen te maken. De Songfestivalregels van de EBU laten toe dat er elk jaar omroepen uit 46 landen deelnemen aan de wedstrijd. Dat lijkt hetzelfde als zeggen dat er 46 landen mogen meedoen, maar is dat strikt genomen niet. Net zoals het Songfestival officieel geen wedstrijd is voor artiesten, maar voor componisten, is het net zozeer geen wedstrijd voor landen, maar voor omroepen.
Dit jaar namen 43 omroepen deel, en evenveel landen. In theorie is er dus ruimte genoeg om Vlaanderen en Wallonië apart te laten deelnemen, want de regels stellen nergens expliciet dat er slechts één vertegenwoordiging per land mag zijn. En zoals we hierboven al aanhaalden, zijn de regels van de EBU ook zo rekbaar als zij het zelf graag zien. Maar bovendien is het weer de grote vraag of de VRT en de RTBF het wel zien zitten om elk jaar een Songfestivaldeelname te verzorgen. Beide omroepen alterneren al sinds 1956 en zitten redelijk vastgeroest in dat systeem, zich bewust van hun luxepositie om slechts om het jaar de taak op zich te nemen.
Laten we evenwel niet vergeten dat de VRT tussen 2006 en 2012 elk jaar present was op het Junior Eurovisiesongfestival, en de RTBF vorig jaar nog deelnam aan het Eurovisiekoorfestival en ook geregeld deelneemt aan Eurovision Young Musicians, zo ook bij de editie die volgende maand gepland staat. In al die gevallen gebeurde dat telkens zonder morren onder de naam Belgium. Voor zover bekend is er nooit een serieus plan geweest vanuit Vlaamse of Waalse hoek om een aparte deelname te onderzoeken of faciliteren, aan een van die wedstrijden of aan het Songfestival. In theorie zou het dus mogelijk zijn, maar het sop is de kolen niet waard. Zonder twijfel zal de RTBF volgend jaar proberen om weer een toppositie in de wacht te slepen, en dat onder de Belgische driekleur.