Analyse
Dertig jaar geleden: het songfestival in België (2)
Vandaag is het exact 30 jaar geleden dat het Eurovisiesongfestival voor de eerste en tot hiertoe enige keer ooit in ons land plaatsvond. Op zaterdag 9 mei 1987 verwelkomende Viktor Lazlo een half miljard kijkers in het Frans en Engels vanuit Paleis 7 op de Heizel. Maar daaraan ging een intens communautair schouw- en steekspel vooraf tussen Vlamingen en Walen. Dit is het tweede en laatste deel van de kroniek van een van de moeizaamste songfestivals allertijden.
In oktober 1986 werd duidelijk dat de RTBF het songfestival 1987 zou organiseren zonder de BRT, in het Brusselse Heizelcomplex. Maar dat bleek al gauw niet zo gemakkelijk als aanvankelijk gedacht. Het Paleizencomplex in de Heizel was zeker groot genoeg om in die tijd een songfestival te huisvesten, maar er was geen concertzaal, en dus geen podium en technische apparatuur voor handen. De RTBF zou ettelijke miljoenen Belgische franken nodig hebben om Paleis 7 van de Heizel tijdig gereed te krijgen om er een songfestival te organiseren.
Reclame
Bij de Waalse omroep begonnen al snel boekhouders alarm te slaan: in geen geval kon de schatkist van de RTBF een songfestival financieel aan. Ze werd prompt bijzonder creatief en besloot sponsors aan te trekken. Vandaag zijn we die korte reclameboodschappen voor programma’s op Eén en Canvas gewend, en op de RTBF zijn er vandaag volwaardige reclameblokken te zien tussen uitzendingen door. Maar dat een openbare omroep, toen nog quasi volledig afhankelijk van de regering voor financiering, zich zou laten sponsoren en zo reclame zou maken, werd beschouwd als ongezien én ongehoord. De Waalse mediawetgeving moest in allerijl worden aangepast om het de RTBF mogelijk te maken merken aan te trekken voor het songfestival, en het betekende de doorstart voor reclame bij de Waalse omroep.
Zoals het gaat met reclamespots, werd ‘zendtijd’ verkocht tijdens de finale van het songfestival 1987. Dat ging van de openingsceremonie tot de pauzeacts tot zelfs in de postkaartfilmpjes toe. Daarin kwamen Belgische steden aan bod om zich zo fraai mogelijk te profileren, maar daar hing ook een fiks prijskaartje aan vast. De Brusselse (360.000 euro) en Waalse regio (900.000 euro), Toerisme Vlaanderen (225.000 euro), de Vlaamse deelregering en zelfs de Europese Gemeenschap – de voorloper van de Europese Unie – betaalden rijkelijk voor zendtijd. Die laatste kwam met een slordige 400.000 euro over de brug om een pauzeact te bestellen die de Europese eenheid in de verf zou moeten zetten én het dertigjarig bestaan ervan moest aanstippen.
Ook merken deden lustig mee. De Nationale Loterij kwam met anderhalf miljoen euro over de brug als hoofdsponsor, naast onder andere Spa, Sabena, Sony en de Generale Bank. Maar de merken mochten niet zichtbaar in beeld komen tijdens de uitzending, op expliciet verbod van de EBU en na protest van talloze omroepen, zoals de Britse BBC. Uiteindelijk werd beslist dat de merken aan het einde van de aftiteling te zien mochten zijn, als de meeste omroepen de uitzending al afgebroken hadden. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij de BRT, want de Vlaamse regering had verboden dat alle merken schermtijd kregen. De reden? De merken betalen de RTBF, maar niet de BRT.
Budget
De RTBF sloeg ook munt uit de postkaartfilmpjes, die ook toen al elk optreden voorafgingen. De bedoeling was om daarin toeristische beelden van België te tonen aan de kijkers om zo het toerisme in ons land aan te zwengelen. In Bergen, de Noorse stad waar het songfestival 1986 had plaatsgevonden, was die aanpak zeer succesvol gebleken.
Maar goedkoop waren de mini-reisreportages niet. Elk postkaartfilmpje kostte vijf miljoen frank, zo’n 125.000 euro. De Vlaamse deelstaatregering was weigerachtig om met zulke hoge bedragen over de brug te komen, maar de Waalse regering dreigde alle uitzendtijd op te nemen. Uiteindelijk moesten de Vlamingen wel franken ophoesten om steden als Antwerpen, Gent en Brugge te tonen aan het naar schatting half miljard kijkers van het songfestival 1987.
Het totale budget voor het songfestival in België werd geraamd op een dikke zes miljoen euro. Een derde van dat bedrag kwam van sponsors, de rest van de RTBF en van de Belgische (deelstaat)regeringen. De helft van het totale bedrag ging naar de uitzending zelf. Het klaarmaken van Paleis 7 kostte anderhalf miljoen, de persfaciliteiten een slordig miljoen. Er werd ook ruim 300.000 euro vrijgemaakt om de 22 delegaties te verwelkomen en ontvangen. De rest van het budget ging naar het verzorgen van communicatie, public relations en promotie.
Nepbommen
En dat ging heel ver. Zo onderging het Brusselse Atomium een grondige opknapbeurt, en kregen de journalisten onder meer een boottochtop de Lesse, bezoekjes aan ministers Martens en Tindemans én aan Brusselse nachtclubs. De kandidaten werden tijdens de hele repetitieweek vergast op bezoeken aan bierpaleizen, gala’s en party’s waarbij de champagne rijkelijk vloeide en er dure hapjes in overvloed waren. Maar er was voor de Belgen ook een nationale mediacampagne om zieltjes te winnen voor het ESF, inclusief aanplakaffiches, advertenties in dag- en weekbladen, reclamespots in bioscopen en twee speciale songfestivaltijdschriften, die huis-aan-huis verspreid werden.
Er kwam veel kritiek op de organisatie van het songfestival en het wel erg hoge kostenplaatje. Het ESF was het duurste en meest prestigieuze televisie-evenement ooit in ons land tot dan toe, maar werd ook flink gerelativeerd als een non-evenement. Zoals een medewerker het uitdrukte in de Nederlandse media: “Dit programma is geheel niet belangrijk, maar dat is geen reden om er niet een mooi feest van te maken.” Een extra kostenpost werd de beveiliging, die steeds meer werd opgedreven tijdens de repetitieweek. Verslaggevers van de krant La dernière heure hadden voor de repetities startten twee nepbommen verstopt onder het podium, en daarover een artikel geschreven. Amper een uur voor de start van de generale repetities werden plots draconische veiligheidsmaatregelen getroffen, en de schrik zat er goed in.
Taalstrijd
Naarmate het songfestival dichterbij kwam, ging er ook steeds meer aandacht naar het gezicht van het gebeuren. Viktor Lazlo, in Frankrijk geboren als Sonia Dronier met ouders van de Caraïbische eilanden Grenada en Martinique maar opgegroeid in België, werd in januari 1987 aangekondigd als presentatrice van het songfestival. Er ontstond een hele discussie in België over de talen die Lazlo wel of niet zou mogen spreken. De Vlamingen eisten dat Lazlo Frans en Nederlands sprak, maar uit Waalse hoek klonk dan weer dat er enkel Frans en wat Engels mocht zijn, omdat het songfestival ten slotte een Waalse productie was. Dat leidde tot vragen in het Vlaams Parlement toe. Uiteindelijk sprak Lazlo enkele woorden Nederlands, maar werd het songfestival 1987 toch vooral een Frans- en Engelstalige aangelegenheid.
Midden jaren ’80 was het ook even de trend voor songfestivalpresentatrices om de wedstrijd al zingend op gang te trekken. Daar hadden zangeres Lazlo en haar platenmaatschappij handig gebruik van gemaakt. Haar nieuwe album, dat werd opgenomen in de Caraïben en de Verenigde Staten, werd niet toevallig enkele dagen na het songfestival 1987 uitgegeven. En haar nieuwste single Breathless werd de song waarmee ze de editie in Brussel startte. Achter de schermen werd naar verluidt flink gevreesd dat ze zou afwijken van het script: “Ik heb me in ogen van sommigen tijdens de voorbereidingen nogal een losbol getoond, in de ogen van de mensen die het songfestival bloedserieus nemen. Terwijl het voor mij meer een feestje is met 600 miljoen genodigden.”
Johnny Logan
Uiteindelijk ging het songfestival 1987 de geschiedenis in als een geslaagde editie, waarbij op visueel vlak veel grenzen werden verlegd. Er werden voor het eerst laserstralen gebruikt, die de wedstrijd een meer moderne toets gaven. Johnny Logan won voor de tweede keer, en groeide uit tot een van de populairste winnaars ooit. Voor ons land nam Liliane Saint-Pierre deel met de klassieker Soldiers of Love. Zij strandde namens het gastland in de middenmoot. Meer over het songfestival 1987 zelf lees je hier terug. De uitzending was een succes, maar de RTBF bleef nog jarenlang achter met een financiële kater, en zat met reclameblokken opgescheept.
Hold Me Now werd een hit in België, Nederland, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Zweden en Noorwegen. En Breathless? Dat haalde in Vlaanderen de zevende plek in de hitlijst, en in Nederland de 33e.