Op zaterdag 14 mei vond de finale plaats van het 61^e Eurovisiesongfestival, vanuit de Zweedse hoofdstad Stockholm. Deze finale was de eerste ooit was die ook in de Verenigde Staten op tv werd uitgezonden: Logo TV, een zender gericht op holebi’s, zond de finale live uit, met Amerikaanse commentatoren.

Over 2016

De uitzending startte met wat op een modeshow leek: geflankeerd door personen in de bontste outfits werd elk land op startvolgorde afgeroepen. Daarop mocht niet alleen elke artiest uit het betreffende land enkele seconden lachen naar de camera, het grote podium werd ook helemaal opgelicht in kleurencombinaties die aanleunden bij de overeenkomende vlag. Nadien verschenen de presentatoren van dit jaar, Petra Mede & Måns Zelmerlöw, op het podium. Ze verwelkomden de kijkers en openden officieel de show.

Måns Zelmerlöw & Petra Mede

Dit Songfestival had een opmerkelijke wijziging in de manier waarop de liedjes gequoteerd zouden worden: er werd beslist om vanaf 2016 de televoters en de vijfkoppige vakjury per land afzonderlijk punten te laten geven. Tot hiertoe waren die resultaten altijd op verschillende manieren bij elkaar opgeteld, en gaven de puntengevers tijdens de stemrondes de totale uitslag per land door. Dat systeem ging op de schop: elk land kende twee keer een set van punten van een tot twaalf toe: een keer met de punten van de vakjury, en een keer met die van het publiek. Daardoor kwamen de scores ook dubbel zo hoog te liggen, en stond het als een paal boven water dat alle eerdere puntenrecords zouden sneuvelen.

Oorspronkelijk zouden er in totaal 43 landen hebben deelgenomen aan deze Songfestivaleditie – een evenaring van het record uit 2008 en 2011 – maar in extremis werden het er slechts 42: amper drie weken voor het songfestival van start ging, werd de Roemeense omroep TVR gebannen uit de EBU. Jaren van onbetaalde rekeningen en opgestapelde schulden werd de Unie nu te veel. Zanger Ovidiu Anton, die de Roemeense voorronde had gewonnen met Moment of Silence, zag zo zijn songfestivaloptreden aan zijn neus voorbijgaan. Het was de eerste keer sinds 2001 dat de Roemenen niet zouden deelnemen aan een songfestivalfinale.

Dat stond in schril contrast met de landen van de Grote Vijf, die altijd zeker waren van een plekje op zaterdagavond. De Britten hadden voor het eerst in zes jaar tijd nog eens een nationale finale gehouden, maar die leverde niet het verhoopte succes op. De Spaanse Barei kon ondanks haar geplande val op het podium geen sympathiestemmen losweken, en ook de Italianen hadden een minder jaar. Frankrijk zette dan weer zijn beste resultaat neer in veertien jaar tijd, dankzij zanger Amir en zijn tweetalige song J’ai cherché.

De rode lantaarn was voor het tweede jaar op rij voor onze oosterburen weggelegd, en dat na een tumultueus verlopen selectie. Zanger Xavier Naidoo was oorspronkelijk intern aangeduid om deel te nemen voor Duitsland, maar enkele eerdere controversiële uitspraken over onder meer 9/11 en de financiële crisis van 2008 bleven hem achtervolgen. Amper twee dagen na de selectie zag omroep NDR zich ertoe genoopt Naidoo’s kandidatuur in te trekken, en er kwam toch een nationale finale. Die werd gewonnen door de 17-jarige Jamie Lee, die zich liet inspireren door de Japanse mangastijl. Bijna niemand had er echter punten voor veil: de Duitsers kregen opnieuw een allerlaatste plek te verwerken.

Gastland Zweden behoorde tot de favorieten om te winnen, voor eigen publiek. Zanger Frans zorgde ervoor dat zijn land voor de vijfde keer op zes jaar tijd in de top vijf eindigde, maar brak toch minder potten dan verwacht. Andere favorieten waren de Australische Dami Im en de Rus Sergey Lazarev. Die laatste zorgde voor een knappe visuele show met een apart videoscherm met projecties, waar hij aan kon hangen en roteren naar hartenlust. Bijna had hij zijn kunstje in de finale niet mogen overdoen: een van de vijf Russische juryleden had via Periscope een deel van de generale repetitie van vrijdagavond live gestreamd voor de hele wereld, inclusief commentaren over sommige songs die duidelijk hoorbaar waren. Uiteindelijk werd enkel het jurylid dat streamde gebannen voor de finale, en werd zij vervangen door een vijfde, geldig jurylid. Ook de Oekraïense Jamala lag op de loer. Haar song 1944 was een aanklacht tegen de deportatie van de Krim-Tataren tijdens de Tweede Wereldoorlog door Russische troepen, en ook hier hielp een fraai visueel optreden om het lied in menig geheugen te laten hangen.

Jamala

België en Nederland

België had twee dagen eerder de tweede halve finale succesvol afgesloten, en kreeg nu van de producers van het songfestival de eerste startplek in de finale toebedeeld. Na 1957, toen Bobbejaan Schoepen voor ons land zong, was het nog maar de tweede keer ooit dat het Belgische lied als allereerste opkwam. Tesoro en haar team overtuigden onmiddellijk en pakten vooral de jury’s in, met een zeer mooie zesde plek, inclusief topscores uit Ierland en Australië. Bij het publiek werd What’s the Pressure zestiende, met ook hier de twelve points van Australië. Toen het stof neergedwarreld was, bleek dat België tegen alle verwachtingen in de bodem van de top tien had gehaald, voor het tweede opeenvolgend jaar. De laatste keer dat dat ons land overkwam, was in 1976 en 1977 (en trouwens ook in 1978).

Laura Tesoro

Nederland kwam ook vroeg aan bod, als derde al in het finaleveld van 26. Douwe Bob deed het iets minder goed dan (hij zelf had) verwacht: elfde bij de jury’s, met twaalf punten van de IJslandse jury, zeventiende bij het publiek en uiteindelijk toch nog elfde als eindresultaat, net onder België. Na de uitzending weigerde de zanger de pers te woord te staan, en later liet hij verstaan dat hij meer verwacht had van zijn Slow Down.

Douwe Bob

De pauze en de punten

Na de 26 deelnemende liedjes begon nog een dik half uur aan pauzeacts en gesprekjes. Naast de montages van alle liedjes was er ook ruimte voor Justin Timberlake, de bekende Amerikaanse zanger en acteur die zijn nieuwste single tijdens de Songfestivalfinale in wereldpremière liet gaan. En dat legde hem geen windeieren: Can’t Stop the Feeling groeide uit tot dé zomerhit van 2016 in grote delen van de wereld, en was sowieso het meest succesvolle lied dat te horen was geweest in de finale van dit ESF.

Er was ook ruimte voor de twee olijke presentatoren van dit Songfestival, die met Love Love Peace Peace naar eigen zeggen ‘het ultieme songfestivallied’ brachten. Verder passeerden nog de revue: Lynda Woodruff, het typetje van Sarah Dawn Finer dat ook al in 2013 op het songfestival was geweest, en enkele liedjes van Måns Zelmerlöw, zoals dat gaat vlak voor de Europese release van zijn nieuw album, en een montage van populaire Zweedse wereldhits.

De stemming verliep zoals gezegd radicaal anders vanaf dit jaar: in eerste instantie belde Petra Mede puntengevers in de 42 deelnemende landen op, om de jurypunten te horen te krijgen. Die puntengevers lazen enkel nog maar de topscore van twaalf punten voor, de rest verscheen onmiddellijk op het scherm. Nadien kwamen de punten van het publiek, waarbij de noteringen van de landen die niet in de top tien waren geëindigd aan een rap tempo werden voorgelezen, en voor de hoogst genoteerde landen iets meer de tijd werd genomen.

Australië had afgetekend de jurystemming gewonnen, maar werd slechts vierde bij de kijkers thuis. Michał Szpak uit Polen verbaasde vriend en vijand door voorlaatste te eindigen bij de juryleden, maar brons te pakken bij de televoters. Het werd een strijd tussen uiterlijk Oekraïne en Rusland, de twee landen die de laatste jaren een aanzienlijk deel van het internationale nieuws in niet al te beste omstandigheden hadden gedomineerd. Fanfavoriet Sergey Lazarev won de televoting, maar met onvoldoende voorsprong om Jamala voor te blijven. Zij werd tweede bij zowel jury als publiek, maar behaalde in totaal voldoende punten om als onverwachte winnares uit de bus te komen.

Het scorebord

1944 won dan wel met 534 punten en verbrak daarmee vlotjes het vorige record van 387 punten van de Fairytale van Alexander Rybak, een even groot succes in de hitparades werd het veel minder. In landen als Frankrijk, Zweden en Hongarije haalde de song de bodem van de top-50 van de hitparade, maar zelfs bij ons in Vlaanderen – waar sinds 2004 niet meer zoveel mensen naar de finale hadden gekeken – bleef het minder toegankelijke 1944 steken in de Ultratip. Zelfs in eigen land wilde het net niet lukken: net zoals bij de internationale televoters en vakjury’s, werd Jamala in de Oekraïense hitlijsten slechts tweede.

Onmiddellijk na afloop van de finale werden de gedetailleerde rangschikkingen per land en jurylid vrijgegeven, ook al werden de punten tijdens de vernieuwde puntentelling al gesplitst bekendgemaakt. De verschillen werden zo extra duidelijk: de Poolse demarche bij de kijkers sprong het meest in het oog, maar andersom plaatste Ira Losco uit Malta zich op een vierde stek bij de jury’s, terwijl het publiek haar zowat negeerde. Ook Rusland, Oostenrijk, Servië en Azerbeidzjan deden het stukken beter bij datzelfde publiek, terwijl Israël, Georgië, Spanje en het Verenigd Koninkrijk dan weer meer juryleden konden overtuigen van hun vakkundig kunnen.